Dawny Gdańsk

[dandola]

A. Lubiński, Migawki z historii 150 lat Szpitala Najświętszej Maryi Panny w Gdańsku, "Gazeta AMG" 2002, nr 11.

Na temat historii Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 3 im. Najświętszej Maryi Panny nazywanego powszechnie "Szpitalem na Łąkowej" krążą wśród pracowników szpitala, studentów i pacjentów przeróżne opowieści. Te najczęściej powtarzane, mówią o tym, że szpital znajduje się w budynkach mieszczących niegdyś koszary lub klasztor.Ponieważ od kilku lat jestem w posiadaniu materiałów, które rzucają nieco światła na historię początków szpitala, postanowiłem przedstawić ją czytelnikom Gazety AMG. Niestety nie pamiętam, kiedy i od kogo otrzymałem tych pięć zapisanych w języku niemieckim i zaopatrzonych w ilustracje kartek. Z obowiązku podaję więc, że na pierwszej z nich znajduje się wydrukowana adnotacja "Typoskript: Dr Zygmunt Iwicki, Zűrich". Bodźcem do napisania tego krótkiego artykułu był fakt, że w listopadzie br. roku mija 150 lat od daty założenia szpitala.
Powstanie szpitala, od początku istnienia noszącego imię Najświętszej Maryi Panny (St. Marien-Krankenhaus), związane było z epidemią cholery, która szalała w Gdańsku latem 1852 roku pochłaniając liczne ofiary i pozostawiając wiele sierot. Zawiązał się wówczas "społeczny" Komitet Pań i Panien (Frauen und Jungfrauenkomitee), którego celem było powołanie w mieście nowego szpitala mieszczącego zarazem sierociniec dla dziewcząt. Na czele Komitetu stanęła urodzona w okolicach Kwidzyna księżna Maria von Hohenzollern-Hechingen, a prowadzenie szpitala miało zostać powierzone katolickim siostrom zakonnym z założonej w XVII wieku we Francji, Kongregacji Miłosierdzia i Pomocy pod wezwaniem Świętego Karola Boromeusza. Na dobry początek Komitet pozyskał w darowiźnie od kupca drzewnego Kuhna, podmiejski dwór będący niegdyś własnością sławnej gdańskiej rodziny Uphagenów. Ten zabytkowy budynek, którego dawnego piękna można się nadal dopatrzyć pomimo opłakanego, dzisiejszego stanu elewacji, znajduje się u zbiegu ulic Łąkowej i Profesora Zdzisława Kieturakisa. W posiadanych przeze mnie materiałach znajduje się następujące zdanie "13 Listopada 1852 przybyło do Gdańska 5 sióstr Boromeuszek, które na progu podarowanego (…) domu, zostały serdecznie powitane przez wyższego radcę stanu Pavella i członkinie Komitetu z Księżną von Hohenzollern-Hechingen na czele". Dalej dowiadujemy się, że w jednym z pokojów, przysposobionych na kaplicę domową, ustawiono ołtarz i odprawiono Mszę św., inicjując rozpoczęcie działalności szpitala i sierocińca. W kolejnych latach obiekt był systematycznie przebudowywany i rozbudowywany. Już w roku 1853 nad budynkiem pojawiła się charakterystyczna, istniejącą do dzisiaj wieżyczka, w której zawisły podarowane, przez nie wymieniony z nazwy "kościół reformowany", niewielkie dzwony. W 1857 r. położono i poświęcono kamień węgielny pod powstające nowe skrzydło szpitala. Kamień ten został wydobyty i przywieziony z rzymskich katakumb. Jednocześnie z budową pierwszego skrzydła szpitala, (w którym mieszą się obecnie Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Zaburzeń Hemostazy oraz II Klinika Chorób Serca) rozpoczęto budowę kaplicy. Kaplica ta uzyskała ostateczny kształt po rozbudowie w roku 1894 (od roku 1949 służyła jako kościół parafialny pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny). Kolejne ważne daty w historii szpitala to rok 1882, kiedy to otwarto ogród szpitalny i rok 1888, w którym urządzono kosztem 50 000 marek kuchnię szpitalną. W roku 1892 ukończono i otwarto najnowsze, boczne skrzydło szpitala (obecnie siedziba Kliniki i Katedry Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej i Endokrynologicznej oraz Kliniki i Katedry Urologii), a w cztery lata później zbudowano przy nowym skrzydle kostnicę (dzisiaj już nieistniejącą, na jej fundamentach wybudowano w latach sześćdziesiątych szyb windy). Siostry Boromeuszki prowadziły szpital i sierociniec do października 1945 r. Do tego czasu prowadziły również sierociniec dla chłopców, mieszczący się przy ulicy Raduńskiej oraz sanatorium w Sopocie (obecnie Szpital Chorób Płuc). Na zakończenie jeszcze ciekawostka dotycząca potocznie używanej nazwy "Szpital na Łąkowej". Do wspomnianego dokumentu dołączono ilustracje ukazujące szpital z różnych stron: od strony ul. Śluza (obecnie ten odcinek nosi nazwę ul. Profesora Zdzisława Kieturakisa), od strony ul. Reduta Miś i od strony ul. Łąkowej. Otóż właśnie… ! Podpis w oryginale brzmi "Ansicht von der Weidengasse" czyli "widok z ulicy Wierzbowej", a nie "widok z ulicy Łąkowej". Podobnie jest podpisana inna ilustracja: "Szpital przy ulicy Wierzbowej". Wydaje się zatem, że nie może być tu mowy o pomyłce. Jednak obecnie szpital najwyraźniej sąsiaduje z ulicą Łąkową. Skąd więc wzięła się ta zmiana? Wiadomo, że w burzliwym XX wieku wiele ulic polskich miast zmieniało nazwy, ale trudno wyobrazić sobie jakikolwiek racjonalny powód do przekształcenia ulicy Wierzbowej w Łąkową. Wyjaśnienie tej zagadkowej przemiany znalazłem niedawno w artykule "Pierwszy rok Gdańska - fragment wspomnień" autorstwa Bohdana Szermera, zamieszczonym w tegorocznym, majowo-czerwcowym numerze dwumiesięcznika 30 Dni. Autor wspominając zagospodarowywanie Gdańska wkrótce po zakończeniu działań wojennych, opisuje historię, w której robotnicy montujący tablice z polskimi nazwami ulic, a posługujący się niemieckim planem miasta pomylili nieco podobnie brzmiące nazwy Weidengasse (ul. Wierzbowa) i Wiesegasse (ul. Łąkowa)... i zamienili tablice miejscami. Kiedy pomyłka wyszła na jaw, mieszkańcy ulicy byli już przyzwyczajeni do tego, że mieszkają przy ul. Łąkowej, adresy poszły w świat i tak już pozostało. A ulica Wierzbowa przeniosła się o kilkaset metrów dalej.