Zupełnie przypadkowo szukając na półce czegoś innego wyciągnąłem pracę księdza Czaplewskiego „Kartuzja kaszubska”, zacząłem wertować w poszukiwaniu informacji o Przejazdowie na Żuławach, a nieoczekiwanie trafiłem na sporo informacji do tematu hut:
Ksiądz Paweł Czaplewski napisał/a:
Huty szklane znajdowały na piaszczystych złożach okolic klasztoru jak najlepsze warunki istnienia. Szklarz - "vitrista" - miał stałą siedzibę opodal klasztoru już w 1391 r. Po dwustu latach podano drugą konkretną wiadomość o przemyśle szklanym kartuzów: w 1595 r. zbudowali oni hutę szklaną opodal klasztoru nad jeziorem Mielnem (dziś Mielenko), a już w roku następnym przeor Lambert Ningl zanotował z widocznym zadowoleniem, że przynosi ona 50 grzywien rocznego czynszu, 5 cetnarów szkła, 30 butelek i kopę szklanek. W roku 1609 z powodu braku odpowiedniego drzewa zamieniono hutę szkła na cegielnię. Dużo bowiem drzewa, i to twardego, było potrzeba, aby osiągnąć wysoką temperaturę potrzebną do rozpuszczania piasku. Z tego względu w 1613 r. konwent wydzierżawił część lasu połęczyńskiego na założenie nowej huty szklanej i jeszcze w tymże roku zbudowano tam nie jedną, ale dwie huty, prawdopodobnie, jak Schwengel przypuszcza, w Szponie i w Jeknicy, przysparzając kasie klasztornej 106 zł rocznie. W roku zaś 1621 klasztor przeniósł swój przemysł szklany w lasy grabowskie. Zgodnie z umową, jaką zawarł wtedy przeor Henryk Villarius z Jakubem i Baltazarem Wentzlami, powstała w roku następnym huta, dając początek nowemu osiedlu pod nazwą Huta Grabowska. W roku 1641 czynsz z huty w Piotrowie (Fustpetershütte) wynosił 300 zł. W latach 1662 i 1670 w granicach folwarku grabowskiego istniały dwie huty: jedna na terenie dawnego Krzyżewa (później Szumles), a druga w kierunku Ostrzyc, tzw. Huta Kolańska; każda z nich dawała konwentowi w 1670 r. 350 zł czynszu. Kolańska Huta, zaopatrzona w roku 1664 w lasy Zarzewo i Myśliwiec, została w roku 1673 oddana w dzierżawę emfiteutyczną za 600 zł rocznie. Widzimy, że hutnictwo szklane nieźle się klasztorowi opłacało, i że od końca XVI wieku nie zabrakło mu zdolnych po temu mistrzów. Jeden z nich, zmarły w 1684 r. pikardyjczyk Jan Block, czynny jako donat klasztoru w jego szklarniach przez szereg lat, wysłużył sobie przez swą pilność i zacność przyjęcie do grona zakonnego.
Nieco dalej:
Cytat:
Założenie huty żelaznej, czyli kuźnicy lub - jak ją na Pomorzu zwano - hamru, zawdzięcza klasztor inicjatywie Detlafa Tham. On to bowiem otrzymawszy od konwentu w 1597 r. w dzierżawę emfiteutyczną nieużytki kolbudzkie otaczające rzeczkę Reknicę, wykorzystał silny spadek jej wód na użytek zbudowanej przy niej kuźnicy.
Z tego wynika, że nazwy z członem "huta" na Kaszubach, przynajmniej w posiadłościach zakonu kartuzów, wiążą się z wytopem szkła, a nie z metalurgią.
Moim zdaniem tłumaczenie w tym przypadku członu „Hütte“ jako „huta” jest nieporozumieniem.
Nie oznacz to, że w osadach z tym członem w nazwach nie mogły być huty. Będzie to jednak tylko przypadek.
Słowo „Hütte“ w jezyku niemieckim oznaczy nie tylko „hutę” , ale również budowlę o bardzo prostej konstrukcji, coś wrodzaju poddaszonej wiaty z osłonietymi bokami, które nie były przeznaczone do zamieszkania a tylko do czasowego użytku. Trudno sobie wyobrazić żeby w osadach (nie koniecznie na Kaszubach ) Skihütte, Bauhütte, Waldhütte, Dorfhütte, Seehütte, znajdowały się huty .
Należy też nie zapominać, że w jezyku niemieckim są także wyrazy wieloznaczne.
W moim wykazie miejscowości Wolnego Miasta Gdańska z 1929 roku,
znajduje się 6 miejscowości z członem „Hütte“.
Danziger Höhe.
1. Barenhütte (Borowina ) 287 mieszkańców
2. Oberhütte (Huta Górna ) 209
3. Schrshütte (Gromadz ) 109
4. Schwarzhütte (Czarna Huta) 108
5. Struchhütte (Kieszkowo) 268
6. Trockenhütte (Sucha Huta) 242
Jeżeli ten wykaz jest niepełny lub błędny proszę o korektę.
Zdaje się, że wszystkie wymienione przez ciebie miejscowości są w okolicy Przywidza. W tym samym rejonie widzę na mapie co najmniej trzy dalsze: Althütte (Stara Huta), Niederhütte (Huta Dolna), Michaelshütte (Michalin) - co z nimi?
Moim zdaniem tłumaczenie w tym przypadku członu „Hütte“ jako „huta” jest nieporozumieniem.
Nie do końca tak bym to ujął. Zdecydowana większość owych hut na Kaszubach zyskiwała swoje polskie nazwy już w momencie powstania, więc trudno uznać byśmy mieli tutaj do czynienia z jakimś masowym, złym tłumaczeniem. Tak jak pisałem w kaszubskim przypadku sednem było nie to co w danym miejscu funkcjonowało, ale fakt, że w związku z tym wytrzebiono na tyle lasu, że zrobiło się miejsce dla działalności rolnej.
Rzecz jasna jest to szerokie zjawisko, więc na pewno bywały różne przypadki. Ale o skali popularności tej nazwy bez wątpienia przesądziło występowania obiektów tzw. przemysłu leśnego, a nie baraczki rybaków, czy wikliniarzy.
Jako chwilowo bezrobotny zająłem się głupotami, czyli gapieniem w internety. Wygapiłem tutaj
http://www.mapywig.org/m/...Gdansk_kpbc.jpg
mapę W. Chrzanowski, Karta dawnej Polski 1:300 000 1859. Lektura nazw bardzo pouczająca. Spostrzeżenia :
- "huta" w różnych wersjach wygląda na fenomen kaszubski, poza Kaszubami pojedyńcze sztuki;
- nazwy z "hutą" ograniczoine są w zasadzie do kaszubskich lasów. Gdyby "huta" wywodziła się od szopy, którą można postawić wszędzie, byłaby bardziej rozpowszechniona;
- "huta" (czerwone kropki) występuje w towarzystwie nazw poskojęzycznych, "hutte" (niebieskie kropki) w towarzystwie niemieckojęzycznych - sugeruje to, że są sobie równoważne;
- wśród nazw polskojęzycznych oddzielnie występuje "szopa" (zielone kropki), co z kolei sugeruje, że huta od szopy (leśnej) była odróżniana.
Gdyby ktoś był jeszcze bardziej bezrobotny, może spróbować zidentyfikować te miejscowości na współczesnej mapie
Edit:
Już widzę, że przegapiłem co najmniej dwie huty w polskiej wersji
Kaszubskie huty.jpg
Plik ściągnięto 17062 raz(y) 110,95 KB
_________________ Co to ja miałem w tej puszce ... ?
Parę informacji o "hutach" jest też w znanej pracy J. Muhla "Geschichte der Dörfer auf der Danziger Höhe" http://kpbc.umk.pl/dlibra...irids=49&lp=273 Jak znajdę jakiś nadmiar czasu to może spróbuję coś z tego wyczytać.
Tak sobie pomyślałem, że Chrzanowski może nie być idealnym źródłem, jego mapy mają sporo braków (np. Pomorze zachodnie jest niemal białą plamą). Rizzi Zannoni nie ma żadnej "huty" - ale to inna epoka kartgraficzna. Za to na mapie z serii reymanowskiej mamy w zasadzie potwierdzenie Chrzanowskiego. Może jest tylko trochę mniej nazw polskojęzycznych.
- "hütte" jest odpowiednikiem "hutta", tak jak zresztą "bude" - "schoppa"/"buda". Wymiennie występują także pary pole-feld, góra-berg i inne.
- zasięg "hut" odpowiada temu, co pozazuje Chrzanowski. Podobnie jak i zasięg ich wersji językowych. Co jest o tyle ciekawe, że Chrzanowski ponoć włożył sporo pracy w polskie nazewnictwo.
- otwartym pozostaje pytanie, czy ta "hucia" gęstwina na Kaszubach jest wynikiem sytuacji polityczno-gospodarczej (Pomorza Gdańskiego), usytuowania złóź surowców, czy może jakiejś lokalnej mody.
Nie wiem, czy ten wątek nie powinien siedzieć w dziale "Nazwy", lub nawet uzyskać własny pod-dział "Onomastyka/toponimia amatroska"
Reymanns_Special-Karte_17_Behrendt HUTTE małe.jpg
Plik ściągnięto 16972 raz(y) 99,47 KB
_________________ Co to ja miałem w tej puszce ... ?
Ktoś pytał o Schroettera? A proszę bardzo!
Poza kadrem kilka pojedynczych "hut".
Na tych i poprzednich mapach są "szklane huty" i "glass hutte". Czyli ta reszta nie była szklana, czy co ?
I tak wygląda komparystyka kartograficzna XIX wieku
Ktoś się porwie na większe skale? Messtischblatty, WIGi?
Wystarczy ogarnąć coś koło 60 arkuszy ....
Problem tylko taki, że Messtischblatty mają duży rozrzut czasowy wydań. Zwłaszcza te z lat 40, po "reformie" nazw nie mogą chyba być łączone z arkuszami wydanymi na przełomie wieków.
Za to na WIGach 1:25k ciekawa sytuacja - ubywa "hut". Np. Fustpeterhutte na WIGu 1932 jest już Piotrowem na WIGu 1937 r.
Dołem sklejka czterech arkuszy Messtischblattów
Messt 1774-1885.jpg
Plik ściągnięto 16898 raz(y) 114,38 KB
_________________ Co to ja miałem w tej puszce ... ?
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum
FAQ
Szukaj
Użytkownicy
Grupy
Statystyki
Rejestracja
Zaloguj
Download
to może spróbuję coś z tego wyczytać.
?
