Wysłany: Pią Sie 14, 2009 10:38 am Kociewski zakątek Żuław i okolice
Zainspirowany nieco dyskusją o Borętach postanowiłem popromować nieco drugi brzeg Wisły. A warto chyba zacząć od prezentacji starej granicy w tym rejonie, która w okresie międzywojennym została południową granicą Wolnego Miasta Gdańska.
Granica jest stara, bo jej początki sięgają przełomu XIII i XIV wieku, gdy w ręce władz duchowych dostało się kilka wsi na północ od Tczewa. I tak biskup kujawsko-pomorski z Włocławka wszedł w posiadanie Miłobądza oraz pasma łąk na wschód od niego a po Motławę. Źródła odnotowują, iż na łąkach tych (późniejszych Lądach) lokował początkowo nawet nową wieś, ale ostatecznie wykorzystywane były one jako pastwiska sąsiedniego Miłobądza (Łąki Miłobądzkie) oraz stołecznych Subkowych. Stołecznych bo właśnie w Subkowach mieścił się przez wieki pomorski dwór biskupa i zarząd jego pomorskich kluczy ziemskich. Natomiast w początkach wieku XIV na mocy układów z Zakonem w posiadanie wsi Czatkowy weszli cystersi pelplińscy. Tym sposobem pas ziem duchownych odciął od reszty Żuław Steblewskich łąki należące do Tczewa oraz nizinne obszary wsi Prątnica (Stanagenberg), Suschostrzygi i Zajączkowo.
Ta, początkowo tylko własnościowa granica, nabrała nowego charakteru po wojnie trzynastoletniej, gdy reszta Żuław Steblewskich weszła we władanie Gdańska. A już całkiem ostrą stałą się po okresie reformacji, gdy oddzieliła katolickie wsie Czatkowy i Miłobądz od protestanckich Koźlin. Z biegiem czasu to przekładało się także na sprawy narodowe i nic dziwnego, że u progu XX wieku językoznawcy badający gwary pomorskie, właśnie w Czatkowach i Miłobądzu wyznaczyli północny kraniec gwary kociewskiej wyraźnie odcinający się od niemieckich Koźlin i Krzywgo Koła. Choć Żuławy Steblewskie u progu XX wieku były zdecydowanie niemieckojęzyczne, ten „kociewski zakątek Żuław” wyraźnie ciągle zachowywał polskość.
W roku 1921 spis powszechny odnotował, że w Czatkowach, na 182 mieszkańców (w tym 108 katolików i 74 protestantów różnych wyznań) było 78 Polaków i 104 Niemców. W Lądach na 37 mieszkańców (24 katolików i 13 ewangelików), było 16 Polaków i 21 Niemców, zaś w Miłobądzu na 569 katolików i 37 protestantów (razem 606), było 537 Polaków, 64 Niemców i 5 innych.
Do tego w tym czasie dochodziły powstające Tczewskie Łąki – wtedy formalnie część Tczewa, gdzie proporcje ludnościowe były podobne jak w Czatkowach. O spisach można mówić różne rzeczy, nie mniej fakt, faktem, że wykreślając granice Wolnego Miasta zdecydowano się w rejonie Żuław Steblewskich pójść praktycznie dawną granicą włości kościelnych. Zaś od roku 1920, wyjąwszy czasy II wojny światowej, mieszkańcy tego terenu coraz bardziej (jak to mówią Kaszubi) się polaszyli. Efekt jest taki, że do dziś gros potomków ówczesnych mieszkańców mieszka w tych wsiach, choć dynamiczny rozwój Tczewskich Łąk i Czatków po 1945 roku spowodował, że większość nowych gospodarstw (a z czasem też cześć starych) obsadzili przybysze z innych części Polski. Jednak dziś rodziny się pomieszały i praktycznie każdy mieszkaniec młodego pokolenia ma przodków jeżeli nie z samych wsi, to z okolic Tczewa i samego maista.
Zacznijmy więc od wędrówki samą granicą. Poniżej relacja fotograficzna (będę stopniował by było bardziej czytelne). Najpierw krótki rys sytuacyjny według WIGówki z roku 1932. Mam nadzieję, że nic nie pomieszam w dodawaniu zdjęć – jakby co proszę życzliwą radę, by było lepiej.
Czatkowy-Kożliny2.JPG Rzut oka na mapę z 1932. Tu się wiele nie zmieniło...
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 65,6 KB
Miejsce nr 1 tu stał kiedys słup graniczny D 169 - widok na Ptaszniki.jpg Zaczynamy od wału Wiślanego na granicy Czatków i Koźlin (przysiółek Ptaszniki)
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 58,02 KB
1. - widok na wschód ku D 170 i E 001 - tuż przy Wiśle.jpg Widok z miejsca gdzie stał D 169 - na wschód
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 70,92 KB
1. Z wału wiślanego widać dobrze Lichnowy (zdjęcia niestety dość oddalają naturlany widok).jpg Widok z miejsca gdzie stał D 169 na południowy wschód
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 53,1 KB
1. - widok na zachód w strone D 168 przy szosie Tczew-Koźliny.jpg Na zachodzie charakterystyczna wieża transformatorowa przy szosie Tczew-Koźliny. Granica chyba biegła tym rowem
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 78,01 KB
Miejsce nr 2 - Słup D 168przy wieży transformatorowej. Zdjęcie jest zrobione prosto, to wieża pochyla sie ku Kociewiu..jpg Schodzimy z wału na szosę pod wieżę transformatorową
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 72,47 KB
2. dalej granica biegła po wschodniej stronie szosy ku Koźlinom.jpg Widok na północ
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 63,94 KB
2. Kilkaset metrów dalej w rejonie drogi na Ptaszniki (na zdjęciu) odchodzi od drogi obejmując prawdopdobnie pojedyńcze gospodarstwo.jpg Granica biegła tu po prawej stronie szosy. Nieodległe Ptaszniki leżały już w Wolnym Mieście
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 61,67 KB
2. A to widok na Czatkowy.jpg Widok na południe
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 55,04 KB
Miejsce nr 3. Po kilkudziesięcu metrach na skrzyżowaniu dróg z Ptaszników do lądów oraz Z Tczewa do Koźlin skręcała na zachód biegnąc w zdłoż tej pierwszej jakieś to metrów do Motławy..jpg Kilkaset metrów od wieży mamy skrzyżowanie tuż przy tablicy z końcem wsi Czatkowy - widok na zachód
Plik ściągnięto 36819 raz(y) 60,43 KB
Ostatnio zmieniony przez Feterniak Pią Sie 14, 2009 8:56 pm, w całości zmieniany 1 raz
To perspektywa. Wał biegnie skośnie w stosunku do drogi (no i nie będę się upierał, że mam w oku wasserwagę).
Kontynuując dalej tą graniczną wędrówkę:
4. Ta sama droga z drugiego brzegu Motławy. Dzisiaj to Czatkowy - dawniej Lądy Wybudowanie.jpg
Plik ściągnięto 36774 raz(y) 64,38 KB
4. Na południe II RP i Czatkowy (dawniej po prawej Lądy).jpg
Plik ściągnięto 36783 raz(y) 78,63 KB
4. Na północ od mostka, na prawym brzegu Motławy zaczynały się Koźliny.jpg Od tego miejsca granica biegła nurtem Motławy
Plik ściągnięto 36783 raz(y) 76,97 KB
5. Do połowy XX wieku Motława z Lądów biegła do centrum Koźlin, a nią kilkaset metrów rzeczona granica - widok w stronę D 163.jpg Kolejny postój na szosie Tczew-Koźliny
Plik ściągnięto 36783 raz(y) 78,55 KB
5. Od D 162 do D 161 nasza linia znów biegła wzdłóż drogi do Koźlin, praktycznie do pierwszych zabudowań.jpg
Plik ściągnięto 36783 raz(y) 77,19 KB
6. Od D 161 do dziś czytelnym rowem biegła prosto na zachód (widok ze wschodu).jpg Kolejny punkt - nr. 6 to mostek na Motławie na tyłach Koźlin
Plik ściągnięto 36783 raz(y) 74,4 KB
6. Do D 158 granica biegła wzdłóż Młyńskiego Rowu tworząc klinik w Łąkach Subkowsich.JPG
Plik ściągnięto 36783 raz(y) 47,05 KB
6. Dziś w tym miejscu Rów Młyński (po prawej) wpada do Motławy. Dawniej czynił to kilkaset metrów dalej w centrum Koźlin.jpg
Plik ściągnięto 36783 raz(y) 76,02 KB
6. Dziś Motława biegnie środkiem Łąk Subkowskich, a przy niej powstały ostatnie zabudowania Lądów.jpg Widać tu wyraźnie granice między gminami. Tczewska spółka wodna dopiero czyści rzekę gdzieś w Tczewskich Łąkach. Za plecami pięknie wyczyszczone koryto w gminie Suchy Dąb.
Plik ściągnięto 36783 raz(y) 54,89 KB
6. Na północ biegnie szeroka Nowa Motława. Ze Starą spotka się gdzieś za Krzywm Kołem.jpg W połowie XX wieku "wyprostowano" (po raz kolejny w sumie) bieg Motławy, tak, że omija dziś centrum Koźlin i Krzywego Koła.
Plik ściągnięto 36783 raz(y) 74,56 KB
Ostatnio zmieniony przez Feterniak Pią Sie 14, 2009 8:29 pm, w całości zmieniany 2 razy
Kontynuacji ciąg dalszy. Najpierw jednak małe interludium: jak to drzewiej bywało, czyli mapka Schroettera z końca XVIII wieku oraz dalsze części mapki orientacyjnej. Oraz małe alibi, czemu na gdańskim forum się pisze o jakichś Żuławach. [/i]
Schroetter.JPG
Plik ściągnięto 36779 raz(y) 45,03 KB
Czatkowy-Kożliny3.JPG
Plik ściągnięto 36779 raz(y) 75,1 KB
Czatkowy-Kożliny4.JPG
Plik ściągnięto 36779 raz(y) 73,42 KB
Herb.jpg Kilkaset metrów od naszej granicy obejrzeć można taki ładny kartusz
Plik ściągnięto 36779 raz(y) 63,65 KB
7. Na D 156, jakieś dwieście metrów od poprzedniego miejsca na zachód, granica lokuje sie na Koźlińskim Wale i biegnie nim kilka kilometrów aż po linię kolejową.jpg
Plik ściągnięto 36779 raz(y) 76,53 KB
7. Na północny wschód piekny widok na Koźliny.jpg
Plik ściągnięto 36779 raz(y) 58,94 KB
7. Widać stąd Miłobądz.jpg
Plik ściągnięto 36779 raz(y) 77,98 KB
7. Zaś na południowy-wschód, polski bociek zaznacza nasze prawa do tej odwiecznie słowiańskiej ziemi (w dwudziestoleciu akurat wolnomiastogdańskiej).jpg Jakby w dwudziestoleciu ktoś pstryknął taka fotkę, to w "Gońcu Pomorskim" pewnie by ja skomentowano takim stwierdzeniem jak w tytule fotki.
Plik ściągnięto 36779 raz(y) 62,34 KB
Ostatnio zmieniony przez Dostojny Wieśniak Sob Sie 15, 2009 12:49 am, w całości zmieniany 1 raz
Odkąd PGR-y uległy kapitalizmowi spora część polnych dróg zarosła niemiłosiernie. Stąd by dostać się jakiś kilometr na zachód trzeba było cofnąć się do Koźlin i przez Czatkowy, Tczewskie Łąki i Lądy (dziś część Miłobądza) znów podejść po Koźliński Wał.
Na razie to tyle wędrówki po granicy, obfoceniu Małego Miłobądza przeszkodził zmrok.
8. By znaleźć sie w rejonie D 152 trzeba było wykonać pięciokilometrowy rajd przez trzy wsie. Na wprost tuż przy samej granicy do 1945 roku stał domek. Widok z południa..jpg W miłobądzkiej (dziś) części Ladów do wojny były cztery gospodarstwa. To przy samej granicy rozebrano już w czasie wojny, drugie w latach 50-tych jeden z miejscowych (autochtonicznych) bauerów rozwalił Buldogiem (taki traktorek)...
Plik ściągnięto 36776 raz(y) 54,51 KB
8. Za czasów minionego ustroju z Lądów do Koźlin PGR biegła piękna polna droga. Dziś na granicznym wale pokrzywy po ramiona i nie ma co iść. Za to widok na Koźliny.jpg
Plik ściągnięto 36776 raz(y) 55,81 KB
8. Koźliński Wał, rejon D 152. I rzeczone pokrzywy....jpg
Plik ściągnięto 36776 raz(y) 68,21 KB
8. Obrót o 150 stopni i mamy piekną panoramę Tczewa.jpg
Plik ściągnięto 36776 raz(y) 55,63 KB
9. Z zakrętu drogi do Miłobądzawidać Koźliński Wał i rejon D 151.jpg Punkt nr 9 to zakręt w połowie drogi między Lądami a Małym Miłobądzem
Plik ściągnięto 36776 raz(y) 40,9 KB
9. Choć formalnie to sam środek gruntów wsi Miłobądz, do samej wsi daleko....jpg
Plik ściągnięto 36776 raz(y) 34,96 KB
Ostatnio zmieniony przez Feterniak Pią Sie 14, 2009 9:04 pm, w całości zmieniany 1 raz
Umieściłeś herb. Na jakim budynku się znajduje i w jakiej miejscowości? Zdjęcia świetne. Temat interesujący.
Znikam wieczorem z netu na parę dni, więc nie będę się bawił w zagadki.
Gdański herb znajduje się na poczesnym miejscu koźlińskiej świątyni - jednego z trzech najcenniejszych zabytków wsi. Co by nikt nie miał wątpliwości czyja ta wieś była.
Bo koźlińscy gburzy hardawi byli. Jak jednego razu urządzili tygodniowe wesele, to im potem gdański burmistrz w kolejnych edyktach grzmiał o przestrzeganiu zasad protestanckiej skromności (wesele góra dwudniowe!).
Wieża2.jpg Herb w nieco szerszej perspektywie.
Plik ściągnięto 36769 raz(y) 76,01 KB
Kościół.jpg I sama świątynia z różnych perspektyw
Plik ściągnięto 36769 raz(y) 77,65 KB
Kościół2.jpg
Plik ściągnięto 36769 raz(y) 52,27 KB
Kościół3.jpg
Plik ściągnięto 36769 raz(y) 76,77 KB
Kościół4.jpg
Plik ściągnięto 36769 raz(y) 77,54 KB
PTTK1.jpg I coś jeszcze na zachętę dla turystów: PTTK czuwa :-). Jakieś pięć lat temu to lśniło nowością. Ale namalowali, postawili, a konserwować nie ma komu (O samych szlakach, to ja już lepiej zamilczę)
Hardość pewnie promieniowała z Gdańska pomimo tego, że niby gdańszczanie kierowali się maksymą Nec temere, nec timide, ale jakie imprezy robili , że aż trzeba było prawami je obwarować Dzięki za informację o herbie. Przyjemności i słoneczka
To stara stronka, podejrzewam, że otwieranie zdjęć się zbiesiło...
Na pocieszenia mogę zapodać zdjęcia dwóch innych najcenniejszych zabytków Koźlin:
Koźliny - spichlerz.jpg Piękna (i w niezłym stanie) szachulcowa osiemnastowieczna obora-spichlerz (na dole obora u góry spichlerz). Do dziś służy celom gospodarczym
Plik ściągnięto 36675 raz(y) 75,77 KB
Koźliny - spichlerz4.JPG
Plik ściągnięto 36674 raz(y) 75,31 KB
Koźliny - spichlerz3.jpg
Plik ściągnięto 36674 raz(y) 77 KB
Mostek1.jpg Mój ulubiony koźliński zabytek. Gdyby nie znak drogowy (Pod 8 tonami: "Obiekt zabytkowy"), łatwo by go przeoczyć. Mowa o prawie trzystuletnim mostku na Starej Motławie. A jak się asfalt dobrze trzyma :-)
Plik ściągnięto 36674 raz(y) 60,68 KB
Mostek8.jpg Dwa filarki z południowej strony mają wyryte słowo "Anno". Jak wynika z porównania ze stroną przeciwną oba dzieli ponad 30 lat
Plik ściągnięto 36674 raz(y) 64,19 KB
Mostek9.jpg Namacalny dowód "zabytkowości" zabytku. Na wschodnim (prawym) filarku jest kiepsko widoczna (na zdjęciu) data 1747. Na zachodnim jak widać 1713
Czy aby faktycznie ten mostek ma 300 lat? Moż po prostu filarki ściągnięto z innego obiektu? Tak wielokroć wykorzystywano różne elementy np. w Gdańsku Szkoda, że nie mogę obejrzeć zdjęć z tego kościoła, ale szkodzi nic, wybiorę się na wycieczkę.
Nie jestem historykiem architektury, nie mniej przyglądając się bliżej, to mostek wygląda na oryginał. Stoi w miejscu gdzie jest notowany mostek przynajmniej od XIX wieku, w centrum wsi i oba przyczółki wyglądają nad wyraz "antyczne". Asfalt to na pewno nowe uzupełnienie, i widać, że nie tak dawno samo sklepienie było remontowane.
Dobrze postawiony murowany mostek mógł spokojnie stać kilkaset lat (najlepszy przykład to słynny most w Mostarze - ofiara konfliktu bośniackiego, który stał sobie od XVI wieku) . Pamiętajmy, że do XX wieku nie było tirów i największe obciążenie jakie mogło po nim się przemieszczać, to jakieś dwutonowe wozy konne. A i nie leży na takim eksponowanym miejscu, by budził zainteresowanie drugowojennych saperów.
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum
FAQ
Szukaj
Użytkownicy
Grupy
Statystyki
Rejestracja
Zaloguj
Download
Wał biegnie skośnie w stosunku do drogi (no i nie będę się upierał, że mam w oku wasserwagę). 
Jak mam to zrobić?
