Wysłany: Pią Wrz 09, 2005 1:18 pm Cmentarz parafii św. Józefa na Biskupiej Górce
Czy ktoś potrafi zlokalizować dawny cmentarz parafii św. Józefa? Poniżej fragmenty z "Wspomnień gdańskiego bówki" B. Zwarry, wydanie z 1984 r., s. 20-21:
Wzgórze i wały Biskupiej Górki były dla nas chłopców istnym rajem do zabaw. Było tam pięć boisk piłkarskich (...) Boiska przy omawianych koszarach należały wtedy do klubu "Hansa", przemianowanego potem na "Ostmark-Hansa". Szatnia tej drużyny oraz jakieś inne pomieszczenia były wbudowane w jednym z sąsiednich wałów obronnych. Stamtąd wynoszono co niedziela słupy i poprzeczki bramek piłkarskich oraz wychodzili w swoich różnobarwnych strojach członkowie niemieckich drużyn, a niekiedy także polskiej "Gedanii". (...) Mecze drużyn należących do gdańskiej ligi piłkarskiej odbywały się na jednym z pozostałych boisk. Były położone za wysokim wałem, a główne z nich należało do niemieckiego klubu "Preussen", z którym "Gedania" toczyła nieodmiennie zażarte boje. (...) Za boiskiem "Preussen" znajdował się stary cmentarz parafii św. Józefa w Gdańsku, gdzie pochowano podczas wojny czasowo zwłoki znanego działacza polonijnego Romana Ogryczaka-Ogrydziaka zmarłego w obozie w Nowym Porcie 30 września 1939 roku. Później pochowano tam także zmarłych w tymże obozie inż. Franciszka Fojuta oraz Bolesława Gdańca. Ciała tych trzech Polaków ekshumowano po wojnie i pochowano na cmentarzu Zaspa.
Jeżeli na załączonym planiku, boisko oznaczone przeze mnie "1" to to należące do "Hansy", boisko "2" byłoby boiskiem "Preussen" (obecnie są tam obiekty MOSiR-u), to cmentarz św. Józefa powinien być identyczny z tym który oznaczyłem "3" - pomiędzy ulicami Zielonogórską i Dokerów, obecnie pozbawiony nagrobków ale zachowany jako rodzaj parku.
Moje pytanie wzięło się stąd, że prawdopodobnie o tym samym cmentarzu wspominała Maria Kurecka w swojej "Niedokończonej gawędzie", s. 49-50:
Potem w beznadziejnej, październikowej chlapie - od kościoła św. Józefa - długa, stroma droga na Biskupią Górę - na cmentarz (...) oto pomnik w tych drobnych literach, trwalszy może od czarnego granitu ze złoceniami, który - wspólnie z Pumem - wybraliśmy dla Ciebie. (...) grób był na 99 lat. Nie wiem, może i to - jak wiele - się zmieniło? Nie wiem, Pam. Wiem tylko, że niewiadome ręce dalej o ten Twżj grób dbają, że czysty jest, ukwiecony, w światłach na Zaduszki.
To wspomnienie o grobie matki (zmarłej w 1928 r.) zostało zapisane przez autorkę około 1985 roku. Ciekawe, czy faktycznie grób jeszcze wtedy istniał, czy też informacja ta była, mówiąc delikatnie, już nieaktualna? (Maria Kurecka w 1970 r. wyjechała na zawsze z Polski, a w ogóle nie jestem pewien, czy po 1939 roku bywała w Gdańsku).
Regularnie chodzę tam na spacery i niestety obecnie miejsce tego cmentarza to krótko mówiąc śmietnik dla okolicznych domków. Jedynie równo rosnące drzewa wyznaczają dawne alejki cmentarza. Od przeszlo 10 lat nic się tam nie zmieniło. Kawałek cmentarza zniknął przy okazji budowy pobliskich domków jednorodzinnych a część zabrała droga dojazdowa do nich. Rozglądałem się też za miejscem pochówku Nataniela Wolffa który znajdował się w tamtej okolicy. Ostatnia wzmianka o grobowcu była w Dzienniku Bałtyckim w latach zdaje się 60 - tych gdy robotnicy uprzątali resztki jego grobowca. Warto było by go ponownie odszukać...
No nie, ale Wolff musiał być pochowany wyżej - w obrębie jednego z bastionów Biskupiej Górki.
Ja też często spaceruję w okolicy byłego cmentarza przy Zielonogórskiej.
Interesowało mnie, czy ktoś potrafi potwierdzić, że to faktycznie dawny cmentarz parafii św. Józefa. I czy Kurecka pisząc w latach 80., że grób jej matki wciąż jeszcze istnieje, wiedziała co pisze czy była w błędzie?
Mówiąc w okolicy mialem faktycznie na myśli teren w promieniu kilkuset metrów Od 1981 roku mieszkałem na Chełmie i od tego czasu zaglądałem w tamtą okolicę z racji tego że chodziłem tam na spacery. Faktycznie w latach 80-tych istniały tam resztki pomników ale zadbanego nagrobka żadnego tam się nie dopatrzyłem. Latem wszystko porastało zielskiem i nie bardzo cokolwiek było widać. Zdaje się Zwarra wspominał o tym że przy okazji gry w piłkę przechodził obok grobowca Wolffa. Szkoda że teraz ten teren jest tak zaniedbany
Jeśli temat jest nadal aktualny chciałbym dorzucić swoje "trzy grosze". Według akt cmentarzy gdańskich z Archiwum w Oliwie wynika jednoznacznie, że "nowy cmentarz", znajdujący się między ulicami Dokerów-Stoczniowców-Zielonogórską na pewno w 1941 roku był w zarządzie 3 parafii: Józefa, Mikołaja i Kaplicy Królewskiej.
"Die Auffassung der Stolzenberger Freidhofsverwaltung, die drei Kirchengemeinde St. Nikolai, St. Joseph und Kgl. Kapelle..."
[III KB, I 99, k. 99]
Według dokumentów z 1947 przeniesiono go w zarząd kościoła Matki Boskiej Bolesnej i św. Franciszka. [II KB, cm4, brak paginacji]
- stary cmentarz na dawnym Stolzenbergudla koscioła św. Mikolaja i Królewskiej Kaplicy.
- nowy cmentarz dla Stolzenberg dla koscioła Matki Boskiej Bolesnej i św. Franciszka
Obecnie jest to teren pod domkami jednorodzinnymi, bardziej przypominającymi jednak baraki, niż domki...nie wiem kiedy one dokładnie powstały, ale według schematyzmu diecezji z 1958 parafia Podwyższenia Krzyża nie obejmowała tego terenu, gdyż nic się tam nie znajdowało (albo nadal trwały tam pozostałości cmentarza...)
Obecnie jest to teren pod domkami jednorodzinnymi, bardziej przypominającymi jednak baraki, niż domki...nie wiem kiedy one dokładnie powstały, ale według schematyzmu diecezji z 1958 parafia Podwyższenia Krzyża nie obejmowała tego terenu, gdyż nic się tam nie znajdowało (albo nadal trwały tam pozostałości cmentarza...)
tak to wyglądało według mnie
Chyba się mylisz. Moim zdaniem ten "Nowy cmentarz katolicki" nie został zabudowany i do dziś istnieje między ul. Zielonogórską a obiektami sportowymi MOSiR-u. Co roku na 1 listopada stawiam tam świeczki.
Zastanawia mnie tylko informacja Marii Kureckiej o grobie matki.... Może po prostu ktoś ją wprowadzał w błąd, mówiąc, że grób wciąż istnieje...
Nurtuje mnie też kwestia miejsca pochowania Stanisławy Przybyszewskiej. "Kronika parafii" umieszczona na (starym) kościele Podwyższenia Krzyża św. łączy ten pogrzeb ze "starym cmentarzem katolickim", tymczasem niektóre dostępne biogramy mówią o pochowaniu na cmentarzu dla bezwyznaniowców - czyli na pewno nie na Chełmie.
Zabudowa przypominająca baraki powstała podobno w czasie II wś jako tymczasowe mieszkania dla ludzi, których domy uległy zniszczeniu w wyniku bombardowań.
hmmm, co do lokalizacji "Nowego cmentarza" nie ma pewności, z tego co widzę, na mapach różnie jest on lokowany, czasem bardziej na północ, czasem przy samej obecnej Stoczniowców.
W Kronice parafii proboszcz pisze, że "
"Na terenie przyklasztornym powstaje cmentarz dla biedoty miejskiej".
Skoro miał to być cmentarz dla biedoty to jednocześnie mógł on być cmentarzem dla bezwyznaniowców, wątpię, by dla biedaka o innym wyznaniu niż katolicki szukano miejsc na cmentarzu jego wyznania, więc podejrzewam, że może chowano tam, że tak powiem brzydko, "jak popadło".
a co to tych domków, to można by podejść do któregoś mieszkańca ulicy Dokerów i spytać czy coś wie o swoim domu poza tym spotkałem się jeszcze z takim opisem: "Niemcy wznieśli tu [na Chełmie] osiedle stodołowatych awaryjnych budynków mieszkalnych dla „wybombowanych” przez Aliantów Gdańszczan". Tych domków jest naprawdę tak dużo, ze nazwano to osiedlem? to dlaczego nie mam tej ulicy ujętej w spisie ulic obejmującej zasięga parafii w 1958?
nie wiem, ale temat jest ciekawy
hmmm, co do lokalizacji "Nowego cmentarza" nie ma pewności, z tego co widzę, na mapach różnie jest on lokowany, czasem bardziej na północ, czasem przy samej obecnej Stoczniowców.
Przy samej Stoczniowców, akurat między "Starym" i "Nowym", byłby według mapki publikowanej u Wendlanda cmentarz dawnego Chełmu, tego spalonego w 1807 r. Jeśli chodzi o Nowy Cmentarz to popatrz na porównanie starej i nowej mapki w Akademii Rz., a nie powinieneś mieć wątpliwości - zresztą znam dobrze to miejsce, są tam stare drzewa tworzące wyraźne alejki.
Cytat:
W Kronice parafii proboszcz pisze, że "
"Na terenie przyklasztornym powstaje cmentarz dla biedoty miejskiej".
Skoro miał to być cmentarz dla biedoty to jednocześnie mógł on być cmentarzem dla bezwyznaniowców, wątpię, by dla biedaka o innym wyznaniu niż katolicki szukano miejsc na cmentarzu jego wyznania, więc podejrzewam, że może chowano tam, że tak powiem brzydko, "jak popadło".
Chyba jednak nie - w Gdańsku kwestia konfesyjna odgrywała dużą rolę, istniały odrębne cmentarze w zarządzie poszczególnych parafii katolickich i ewangelickich, a potem powstał też cmentarz "dla bezwyznaniowców" (ale bynajmniej nie na Chełmie). Poza tym ta "Kronika parafii" jest dość bałamutna, w ogóle nie ma tam informacji, że "Stary" cmentarz był już użytkowany w XIX wieku. W każdym razie cmentarz, o którym mowa w "Kronice", był chyba wyraźnie katolicki. Więc pytanie dotyczyłoby raczej tego: która informacja o miejscu pochowania Przybyszewskiej jest bardziej wiarygodna.
Cytat:
a co to tych domków, to można by podejść do któregoś mieszkańca ulicy Dokerów i spytać czy coś wie o swoim domu poza tym spotkałem się jeszcze z takim opisem: "Niemcy wznieśli tu [na Chełmie] osiedle stodołowatych awaryjnych budynków mieszkalnych dla „wybombowanych” przez Aliantów Gdańszczan". Tych domków jest naprawdę tak dużo, ze nazwano to osiedlem? to dlaczego nie mam tej ulicy ujętej w spisie ulic obejmującej zasięga parafii w 1958?
To, że obecnie tych "baraków" jest mało, nie znaczy, że początkowo nie było ich więcej - część mogła spłonąć w 1945 r. albo zostać rozebrana, by zrobić miejsce pod lepsze budynki - w tej okolicy jest sporo zabudowy jednorodzinnej, z pewnością znacznie młodszej niż lata czterdzieste. Sama ulica Dokerów mogła zostać wytyczona później, ale to nie znaczy, że "baraków" w 1958 r. jeszcze nie było - mogły wtedy mieć inny adres, np. ul. Stoczniowców (a może Pilicka - bo tak się początkowo nazywała dawna Bischofstal)
I kolejne zdjęcie z 1908 roku przedstawiające starą kaplicę cmentarną na cmentarzu podległym kościołowi Ś. Salwatora. Czy ktoś rozpoznaje budynki widoczne z tyłu?
To wspomnienie o grobie matki (zmarłej w 1928 r.) zostało zapisane przez autorkę około 1985 roku. Ciekawe, czy faktycznie grób jeszcze wtedy istniał, czy też informacja ta była, mówiąc delikatnie, już nieaktualna? (Maria Kurecka w 1970 r. wyjechała na zawsze z Polski, a w ogóle nie jestem pewien, czy po 1939 roku bywała w Gdańsku).
Nie wim ,czy Ci pomogę.Moja pamięć tego cmentarza sięga ok. 1960 r. Doskonale były zachowane nagrobki przy płocie odgradzającym 3 baraki od pozostałości juz wtedy cmentarza.Teren był zaniedbany,powywracane fragmenty płyt nagrobnych.Jednak patrząc ze wschodu na zachód(w kierunku szczytów baraków) stały tam chyba w 2 rzędach piękne nagrobki niczym na zdjęciu dandoli.Niektóre otoczone metalowymi płotkami.Były wyjatkowo ładne na tle n.p. całej masy nagrobków na pobliskim cmentarzu wokół kościoła Podw. Św. Krzyza.Rzeźbione w piaskowcu-takie je mam we wspomnieniach.W latach 70-tych juz "znikły".
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum
FAQ
Szukaj
Użytkownicy
Grupy
Statystyki
Rejestracja
Zaloguj
Download
Od 1981 roku mieszkałem na Chełmie i od tego czasu zaglądałem w tamtą okolicę z racji tego że chodziłem tam na spacery. Faktycznie w latach 80-tych istniały tam resztki pomników ale zadbanego nagrobka żadnego tam się nie dopatrzyłem. Latem wszystko porastało zielskiem i nie bardzo cokolwiek było widać. Zdaje się Zwarra wspominał o tym że przy okazji gry w piłkę przechodził obok grobowca Wolffa. Szkoda że teraz ten teren jest tak zaniedbany 
poza tym spotkałem się jeszcze z takim opisem: "Niemcy wznieśli tu [na Chełmie] osiedle stodołowatych awaryjnych budynków mieszkalnych dla „wybombowanych” przez Aliantów Gdańszczan". Tych domków jest naprawdę tak dużo, ze nazwano to osiedlem? 
to dlaczego nie mam tej ulicy ujętej w spisie ulic obejmującej zasięga parafii w 1958?
