Dawny Gdańsk Strona Główna Dawny Gdańsk


FAQFAQ  SzukajSzukaj  UżytkownicyUżytkownicy  GrupyGrupy  StatystykiStatystyki
RejestracjaRejestracja  ZalogujZaloguj  DownloadDownload

Poprzedni temat :: Następny temat
Analiza pewnego planu Gdańska
Autor Wiadomość
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Sro Gru 14, 2011 9:29 pm   Analiza pewnego planu Gdańska

Już tu: http://www.forum.dawnygda...p=131190#131190 o ten plan już się pytałem, ale :???:

Postanowiłem założyć nowy wątek do jego analizy - bo wart tego.
Do obejrzenia jest na stronie:
http://www.vintage-maps.c...-1697::911.html
opisaną jako: "Gdańsk 1679 - Dantiscum / Ichnographia Urbi Gedani et Castelli ad ostium Uistulae vulgo Weichselmunde"
Cytat:
Cartograph: Samuel Baron von Pufendorf (*1632 - †1694)
Title: Dantiscum / Ichnographia Urbi Gedani et Castelli ad ostium Uistulae vulgo Weichselmunde
Year: Nuremberg, 1697

W "GDAŃSK rozwój urbanistyczny i architektoniczny ..." Stankiewicza i Szermera z 1959 r. na stronie 88 jest zamieszczony ten plan, bez górnej ryciny, podpisany [Gdańsk i Wisłoujście wg stanu z ok. 1640 r. Sztych z dzieła S. Peufendorfa "De rebus Carolo Gustawo ... gestis...." Norymberga 1696]
To dużo lepsze datowanie, ale stan przedstawiony na tym planie wydaje mi się być jeszcze wcześniejszy.
Ta górna rycina przedstawia panoramę Gdańska sprzed budowy południowo - wschodnio - północnego pierścienia bastionów. Czyli z przed 1619 roku. Ponieważ jest już narysowany (wyryty) bastion św. Gertrudy, którego nie ma na Widoku Sztokholmskim, był wykonany po 1600 r. Z datowaniem tej ryciny nie ma większych problemów 1600 - 1619.
Ale mnie chodzi o plan.
Ponieważ narysowane są wszystkie bastiony - jest to stan z po 1624 roku. Ale na Dolnym Mieście (tu opisanym "Urbs noua") nie ma żadnej zabudowy. Nie ma jeszcze wykopanych kanałów, tak charakterystycznych dla tej dzielnicy. Nie wiem, gdzie znaleźć informację, kiedy je wykonano :oops: Może ktoś pomoże? Może jakieś inne obiekty narysowane, lub nie, komuś pomogą w dokładniejszym datowaniu.
Na pewno ten plan jest starszy niż (znany mi), datowany na 1687 r. poniższy plan. Według mnie dużo starszy.

1679 Gdańsk.m.jpg
Analizowany plan
Plik ściągnięto 89925 raz(y) 117,86 KB

Dickmann 1617.m.k.jpg
Wcześniejszy
Plik ściągnięto 89925 raz(y) 118,17 KB

1687 r. 39604963[1].m.jpg
Późniejszy
Plik ściągnięto 89925 raz(y) 117,89 KB

 
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Sro Gru 14, 2011 11:50 pm   

Gdzieś, niedawno, czytałem o tym planie, ale chwilowo nie pomnę, gdzie? może w katalogu wystawy zbiorów T. Niewodniczańskiego?
Skąd wziąłeś datę 1624? Zamknięcie pełnego obwodu fortyfikacji bastionowych wokół miasta, w znanych mi pracach datowane jest na 1636 r. Dlatego datowanie planu "ok.1640" wydaje mi się bliskie prawdzie. Są na nim fortyfikacje Biskupiej Góry, nie ma jeszcze nic na Gradowej. Nie wytyczono Placu Wałowego ani nie postawiono Małej Zbrojowni. Na Zamczysku brak podziałów parcelacyjnych wykonanych przez Georga Strakowskiego (nie pamiętam, 1648 czy 1649?), nie ma tam Domu Pracy Przymusowej (Zuchthausu);z tym wiąże się też nieuporządkowany przebieg Kanału Raduni, który narysowano tak, jakby kończył się łachą (rozlewiskiem) poniżej Rybaków Dolnych(Górnych).
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
BillyBoy 
Rockabilly man


Dołączył: 24 Cze 2006
Posty: 462
Wysłany: Czw Gru 15, 2011 2:46 am   Re: Analiza pewnego planu Gdańska

Krzysztof napisał/a:
Ale na Dolnym Mieście (tu opisanym "Urbs noua")

Moim zdaniem jest tam "Urbs nova", czyli "nowe miasto".
_________________
BillyBoy na kłopoty ma zawsze środek złoty.
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Czw Gru 15, 2011 9:11 am   

Wskazówek dostarcza też legenda planu, szczególnie lista kościołów: pod nr 15 jest na niej S. Salvatoris, czyli pierwszy kościół na Zaroślaku (położenie kamienia węgielnego 1633, poświęcenie kościoła 1635)
Pewną zagadkę stanowi dla mnie nr 12: S. Clara, zaznaczona tuż obok Św. Katarzyny. Są dwie możliwości: albo omyłkowo nazwano tak kościół św. Brygidy, albo ta nazwa odnosi się do kaplicy pokutnic, rozebranej w latach 30. XVII wieku
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Czw Gru 15, 2011 10:09 am   

pumeks napisał/a:
przebieg Kanału Raduni, który narysowano tak, jakby kończył się łachą (rozlewiskiem) poniżej Rybaków Dolnych(Górnych).

To rozlewisko, to jest z pewnością stara fosa. Czy wiadomo, kiedy ją zasypano?
To nie pomoże w datowaniu mapy, ale czy wiadomo coś o kolejności wykonywania bastionów. Od których zaczęto? Które powstały jako ostatnie?

~1640.jpg
Plik ściągnięto 89836 raz(y) 90,02 KB

1617 Dickmann.1.jpg
Plik ściągnięto 89840 raz(y) 97,38 KB

 
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Czw Gru 15, 2011 10:21 am   

Daty wg. prof. Stankiewicza: Żubr 1622-23, 1625 Bastiony św. Jakuba, Lis, Ryś i Grad (Motławski), 1627-28 Bastion Młyński, Jednorożec, Lew i Wół, 1630-35 Ogrodowy, 1631-33 Królik, 1633-35 Miś i Wyskok, Bastion Wilk wykończono ok. 1636. Być może na samym końcu przebudowano dawny rondel na regularny Bastion Bożego Ciała. W międzyczasie nowe bramy: Nizinna, Żuławska i Św. Jakuba. Przed tą ostatnią w 1635 usypano rawelin (też jest widoczny na planie).

Aneks: w przypisie prof. Stankiewicz podał: Ostatnia wzmianka dotycząca budowy bastionów Miasta Dolnego pochodzi z 2 kwietnia 1636 r. (Arch. Gd. 300, 10/25)
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Czw Gru 15, 2011 12:36 pm   

Ta kolejność pokazuje priorytety - z której strony wroga najbardziej się bano.
a - dokończenie fortyfikacji od strony Oruni.
b - zabezpieczenie się od strony Wrzeszcza z na pewno bardzo ważnym bastionem Grad blokującym Motławę.
c - dokończenie zabezpieczeń od strony Wisły
d - reszta

1679 Gdańsk.f1.jpg
Plik ściągnięto 89816 raz(y) 118,47 KB

 
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Czw Gru 15, 2011 9:39 pm   

pumeks napisał/a:
Są na nim fortyfikacje Biskupiej Góry

Zastanawiające jest dla mnie to, że zaznaczone są dwie wersje tych fortyfikacji.
Te podkolorowane na zielono są mocno analogiczne jak te z planu, z 1711, ale różnica jest widoczna :???:
Ale co kartograf przedstawia cieńszą kreską (zaznaczone na czerwono). Jeszcze w kilku miejscach, taką cienką kreską, zaznacza coś, ale co? Może to projekt? Może „Cartograph: Samuel Baron von Pufendorf (*1632 - †1694)” wykonując ten plan kopiował jakiś projekt fortyfikacji z 1619 bo, przecież nie mógł sam pomierzyć Gdańska „wg stanu z ok. 1640 r.”? Może kompilował z dwóch planów (projektów) i stąd dwie wersje na Biskupiej Górce?

Bisk. 1679 Gdańsk.jpg
Plik ściągnięto 89768 raz(y) 41,02 KB

Bisk. 1711.jpg
Plik ściągnięto 89768 raz(y) 21,79 KB

1679 Gdańsk.f3.jpg
Plik ściągnięto 89768 raz(y) 109,96 KB

 
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Czw Gru 15, 2011 11:38 pm   

Plan ilustrował książkę Pufendorfa, ale za jego autora - tak jak i innych rysunków w tym dziele - uchodzi Erik Jonson Dahlberg, więc poprawnie winniśmy go zwać planem Dahlberga. Rytownikiem był zaś Francois de Lapointe (podpisał się na dole z lewej strony FD La point sculp.).
Dobra cyfrowa kopia planu jest tutaj:
http://www.swaen.com/antique-map-of.php?id=14742
(do przeglądania w powiększeniu; gdyby ktoś umiał to ściągnąć na dysk, to byłbym wdzięczny za kopię :wink: )
I jeszcze opinia z katalogu "Dantiscum Emporium Totius Europae Celeberrimum." (G95/6, s. 252n.)
Cytat:
pierwszy ze znanych wartościowych i dokładnych planów Gdańska wraz z terenami podmiejskimi wyrytowany przez Francois de Lapointe prawdopodobnie na podstawie oryginału Jerzego Strakowskiego (który od 1642 był zatrudniony jako inżynier miejski w Gdańsku i jego autorstwo tego planu jest możliwe).


FD La pointe.JPG
Plik ściągnięto 89749 raz(y) 79,58 KB

_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Pią Gru 16, 2011 12:42 pm   

pumeks napisał/a:
wyrytowany przez Francois de Lapointe prawdopodobnie na podstawie oryginału Jerzego Strakowskiego (który od 1642 był zatrudniony jako inżynier miejski w Gdańsku i jego autorstwo tego planu jest możliwe).

Pozostaje jeszcze do ustalenia: kiedy Francois de Lapointe mógł to robić, ale skoro robił to według "oryginału Jerzego Strakowskiego", a nie z autopsji to nie jest to takie ważne. Ciekawsze jest to, czy oprócz starego (kilkadziesiąt lat) planu Strakowskiego, a może innego autorstwa, dysponował jakimiś aktualizacjami.
Co do Strakowskiego:
Wikipedia http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Strakowski
Cytat:

Jan Strakowski (ur. 1567, zm. marzec 1642) – architekt gdański, murarz-kamieniarz.
Do Gdańska przybył w 1587 i początkowo praktykował u boku Antoniego van Obberghena. W 1595 został muratorem miasta Gdańska, w 1603 miejskim budowniczym. W latach 1610-1620 jako stypendysta Rady Miasta Gdańska studiował w Holandii i Niemczech.
Jego autorstwa jest wystrój kamieniarski Ratusza Starego Miasta i Wielkiej Zbrojowni, pracował przy przebudowie przedbramia ul. Długiej. Po powrocie z zagranicy, gdzie studiował budowę systemów fortyfikacyjnych, zaprojektował i wybudował Bramę Nizinną 1626 i Bramę Żuławską 1628 oraz przebudował Bramę św. Jakuba.

Dostałem ostatnio od sympatycznego forumowicza poniższy plan. :zgooda: Plik nazwany: „1619_H.Strakoffsky”. Na pewno nie ten rysunek projektu fortyfikacji był wykorzystany przez Francois de Lapointe. W tym projekcie jest inna, mniejsza ilość bastionów. A i Kamienna Śluza w innym miejscu była projektowana, niż ta wykonana.
Pogubiłem się.
Ilu tych Strakowskich (Strakoffskych) było? Jerzy, Jan, H.

1619_H.Strakoffsky.m.jpg
Plik ściągnięto 89716 raz(y) 116,32 KB

 
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Pią Gru 16, 2011 12:47 pm   

Projekt z 1619 wyrysował Hans Strakoffsky, Baumeister (taki podpis widać koło Bastionu Karren) znany w polskiej literaturze jako Jan Strakowski; a w cytowanym przeze mnie fragmencie chodzi o jego syna, który podpisywał się najczęściej Georg Strakwitz ale u nas znany jest jako http://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Strakowski
Był jeszcze Efraim, znany raczej jako wojskowy oraz autor ładnego widoku Twierdzy w Wisłoujściu.

Hans Strakoffsky Baumeister.jpg
Plik ściągnięto 89701 raz(y) 50,85 KB

_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Pią Gru 16, 2011 10:54 pm   

Aneks do wczorajszego postu:
Cytat:
Dobra cyfrowa kopia planu jest tutaj:
http://www.swaen.com/antique-map-of.php?id=14742
(do przeglądania w powiększeniu; gdyby ktoś umiał to ściągnąć na dysk, to byłbym wdzięczny za kopię :wink: )

Inna cyfrowa kopia planu Dahlberga, tym razem w wersji kolorowanej (wczoraj nie chciała mi się otworzyć):
http://rcin.org.pl/dlibra...howContent=true
I ponawiam prośbę: gdyby ktoś dysponował wiedzą i narzędziami pozwalającymi zapisać ten plan jako plik graficzny na dysku, to bardzo proszę o udostępnienie kopii.

Krzysztof napisał/a:
To rozlewisko, to jest z pewnością stara fosa. Czy wiadomo, kiedy ją zasypano?
Nie zasypano, tylko uregulowano i przekształcono w końcowy odcinek Kanału Raduni, istniejący do dziś. Przypuszczam, że stało się to w okresie, kiedy Georg Strakwitz-Strakowski wytyczał ulice na terenie Zamczyska (Altes Schloss), czyli ok. 1648-49
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Pią Gru 16, 2011 11:54 pm   

Intryguje mnie ten słup na Nowych Ogrodach. Co to mogło być?
Jeśli udałoby się ustalić, kiedy stał to można by przybliżyć się do daty powstania planu.

słup.jpg
Plik ściągnięto 89626 raz(y) 26,89 KB

 
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Sob Gru 17, 2011 12:03 am   

To jest "Schiesstange", opisałem to kiedyś w Akademii Rzygaczy http://www.rzygacz.webd.pl/index.php?aid=281
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Nie Gru 18, 2011 10:12 am   

Datowania planu bardziej niż "około 1640" chyba nie uściślimy. Jak dla mnie, daty graniczne to zakończenie pierścienia fortyfikacji z jednej strony (1636) a parcelacja Zamczyska i Dolnego Miasta z drugiej*
*(Zamczysko - projekt Jerzego Strakowskiego 1648, Dolne Miasto - Jerzy Tellior "ok. 1650") - Historia Gdańska tom 2, s. 414 i 413

Dla mnie jedną z ciekawszych informacji planu Dahlberga jest zaliczanie terenów pomiędzy Martwą Wisłą a drogą do Wrzeszcza, aż do Strzyży, do Żuław Gdańskich (a teren po drugiej stronie Wisły, dzisiejsza "wyspa Stogi", to część Mierzei Gdańskiej). Z tego wynika, że dawny Gdańsk zbudowano w całości na Żuławach.

1679_Zulawy i Mierzeja.JPG
Plik ściągnięto 89562 raz(y) 82,58 KB

_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz załączać plików na tym forum
Możesz ściągać załączniki na tym forum
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  
Dawny Gdańsk Strona Główna

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group
Template subTrail v 0.4 modified by Nasedo. adv Dawny Gdansk