Wiercipietek - Sob Lip 26, 2014 10:02 am Temat postu: Czersk - bzdury na wikipiedii W czerskim kościele pw. św. Marii Magdaleny grzebię się od pół roku. Właściwie to temat mnie zakręcił z powodu jednej informacji z wikipedii : w arkadzie międzynawowej „kolumny łączy ze sobą łuk Tudorów”. Z oględzin kilku wygooglanych zdjęć widać, że raczej nie. Ale ciekawość wzięła górę, a ja wziąłem temat. Skąd autor artykułu tę informację wytrzasnął, nie mam pojęcia, nie udało mi się jeszcze namierzyć jej źródła drukowanego. Jest nieprawdziwa. Filary łączą zwykłe, jednokrzywiznowe łuki ostre. Okazało się, że podobnych kwiatków jest w „artykule” o czerskim kościele więcej. „...oddzielone są [...] kwadratowymi kolumnami, które pozbawione są podstaw i kapitelu” Takie coś nazywa się po prostu filarem. „Budowla jest na zewnątrz oszkarpowana... „ – nie, nie jest. Żadnych przypór, nawet pilastrów itp. Na stronie czerskiej SP nawet to przekręcili na „oszparkowanie” (po moim mailu poprawili, ale tylko to – reszta błędów została). Aż trudno uwierzyć, ale twierdzenie to pojawia się w [3] s.35 : „Na zewnątrz oszkarpowany ...” „... dach nawy północnej jest niższy od dachu nawy głównej ...” – a południowej nie? Autor tego opisu musiał opierać się na jednym zdjęciu kościoła. Obie nawy boczne przekryte są dachami dwuspadowymi poprzecznymi do dachu nawy głównej, siłą rzeczy oba są niższe. Nie znalazłem wcześniejszych drukowanych śladów takiego stwierdzenia. „wieża ... zwieńczona dachem w kształcie ostrosłupa ...” – takie przykrycie wieży można nazwać dachem namiotowym. Na niektórych stronach internetowych (np. czerskiej SP1) pojawia się nawet kuriozalny „hełm w kształcie ostrosłupa”. "Dzwony kościelne ... W dzwonnicy znajdują się cztery dzwony. Przed I wojną światową wisiały trzy. Jeden dzwon pochodził z roku 1879, drugi z 1848, trzeci z 1736. Ostatni dzwon został zachowany i służy jako sygnaturka. Pozostałe dwa dzwony sprzedano, a na ich miejsce sprowadzono trzy nowe. Dzwony zostały odlane w Lubece przez ludwisarnię M. u. O. Ohlsson. Nastrojono je na akord: ais, fis i dis. Największy dzwon waży 1 400 kg. Ufundował go Jan Ohnesorge. Aktu poświęcenia dzwonów dokonał 14 lipca 1912 proboszcz Bukowski z Łęga. Na dzwonach znajdują się następujące napisy: dzwon ais – Ad maiorem Dei gloriam Pio X. Pont. Max. Dr. Augustino Rosentreter. Episc. Culm. Casimir Sprengel, parocho Czersc. A. D. 1912. ad honorem St. Casimiri. dzwon fis – Gloria in exelcis Deo et in terra pax hominibus Pio X. Pont. Max. Dr. Augustino Rosentreter, Episc. Culm. Casimir Sprengel, parocho Czersc. A. D. 1912. ad honorem Beatae Mariae Virginis. dzwon dis – Vox clamantis in Deserto, Parate viam Domini Pio X. Pont. Max. Dr. Augustino Rosentreter Episc. Culm. Anno Domini 1912 ad honorem St. Joannis Babtistae. Fundavit Mercator Joannes Ohnesorge et uxov Angela nat. Kraske." - ten akapit (w tej formie i z użyciem czasu teraźniejszego) zawiera wyłącznie nieprawdziwe informacje. Żaden z wymienionych dzwonów nie znajduje się już na wieży, sygnaturka jest pusta. Został, ze skrótami wypaczającymi sens, przepisany z [4, s.23-24] lub z [5, s.34], z której Frydrychowicz czerpał informacje o czerskich dzwonach. Autor internetowej wersji przegapia fakt, że od czasów tego opisu były jeszcze „trzy wojny, w tym dwie światowe”. Tekst [4], zaczyna się od opisu dzwonów, które „wisiały w starym kościele”, czyli budowli rozebranej w 1910 r., następnie przedstawia te poświęcone w 1912 r [4, s.23-24]. Wisiały na wieży zaledwie trzy lata i jak wynika z [8] zostały zarekwirowane w 1915 r. „na cele wojenne”. Frydrychowicz pisał najwyraźniej część swojej książki zza biurka, bo choć gotowa w 1919 r. i z uzupełnieniami wydana w 1926 r., strat z I wojny światowej nie wspomina. Na nowe dzwony parafia mogła się zdobyć dopiero w 1935 r., a i to z wielkim trudem. Zamówienie wykonała Stocznia Gdańska. Trzy dzwony w tonach d1, g1 i a1, razem z wiszącym już na wieży dzwonem f1 (ocalałym w 1915 r. lub sprowadzonym od tego czasu), stworzyły zestaw molowy d-f-g-a - motyw „Per omnia saecula”. Dzwony zaprezentowano parafianom w niedzielę 6 października, a poświęcenie miało się odbyć 20 października 1935 r. [8, 20, 21, 22]. Te dzwony również przetrwały zaledwie kilka lat. Zmiotła je z wieży następna wojna - zostały zrabowane przez wojska niemieckie [7, s. 306; 11]. Obecnie na wieży znów wiszą cztery dzwony. Trzy z nich zostały ufundowane w 1957 r., za probostwa x. Dorsta. Noszą imiona : św. Franciszek, św. Kazimierz i św. Maria Magdalena. Pracownia ludwisarska „Jan Felczyński” potwierdziła, że pochodzą z ich przemyskiej odlewni. Niestety dokumentacji z tych czasów pracownia nie posiada. Z pomiarów średnic [0] i na podstawie [6] ustaliłem ich dane : - św. Franciszek : 91 cm, ton a1, waga 500 kg - św. Kazimierz : 108 cm, ton fis/ges1, 800 kg - św. Maria Magdalena : 140 cm, ton d1, waga 1650 kg. Czwarty, średnicy ok. 110 cm, ma datę 1907 r. i zastanawiam się, czy nie pochodzi z kościoła protestanckiego, który wg [9] w tym właśnie roku ukończono (szukam źródła, [1] i [3] podają 1901 r.). Razem tworzą czterogłosowy zestaw durowy d-fis-a-fis. Artykuł został utworzony 1 sierpnia 2008 przez wikitwórcę „Grzegorz Petka”, i pierwotna wersja zawiera wszystkie te rewelacje. Można ją znaleźć, wraz z późniejszymi poprawkami, w zakładce „Historia i autorzy”. Zastanawiające, że podane pod artykułem dwie pozycje bibliografii zawierają tylko jeden z przytoczonych błędów ([3] s. 35), nie zawierają za to większości innych informacji. W szczególności nie wspominają ani słowem o dzwonach. Większość tego wikitekstu pojawia się na kilkunastu innych stronach w niemal identycznej formie, inni go skracają lub dodają własne wynalazki. Są też strony internetowe, na których artykuły z wikipedii są osadzone. Jak na jeden tekst, sporo zwyczajnie głupich błędów, łatwych do zweryfikowania z encyklopedią w ręku, przeczą im często zdjęcia umieszczone tuż obok. Oprócz własnej wiedzy szkolnej sięgnąłem jeszcze do bibliotek cyfrowych i biblioteki miejskiej (czytelnia PG w remoncie), bez fatygowania archiwów i zbiorów specjalnych. Słowem – to samo może zrobić KAŻDY. Część poprawiłem już na wikipedii wcześniej, część ciągle czeka na przejrzenie przez moda, część poprawię, gdy uznam zdobyte widomości za pewne. W sumie posprzątanie tej radosnej twórczości zajmie miesiące. Efekt? Być może żaden, bo w każdej chwili moje poprawki mogą zostać z wikipedii usunięte. Nie czepiam się wikiopisu wyposażenia, a też robi wrażenie po prostu żywcem wrzepionego (ale to zupełnie nie moja działka). Chociaż na przykład dziwi mnie stwierdzenie, że w trakcie renowacji ołtarza głównego „.. przywrócono pierwotny kolor drewna hebanu ...”, bo za chorobę tego hebanu nie widzę ani drzazgi. Zaiste, bekownie wygląda w tym bigosie wikipedyczna wzmianka o wyłożeniu obejścia kościoła polbrukiem ... Dla zainteresowanych kilka dodatkowych informacji, wyjaśniających wikipedyczne nieścisłości : - wymiary zewnętrzne: długość całkowita = 55,4 m, szerokość korpusu nawowego = 20,3 m, długość transeptu = 31,4 m [0], - wysokość wieży = 37 m z krzyżem [0], - kościół jest okazałą, bardzo złożoną bryłą; jego kubatura to ok. 19 000 m3 [0], - zegar – zachował się oryginalny mechanizm z datą 1912, ale nie jest używany. Wskazówki napędzane są przez takie elektryczne gizma, przyczepione od tyłu do cyferblatów [0], - „mechaniczne urządzenie” (czyli zestaw bloczków) które wg Frydrychowicza „umożliwia jednemu człowiekowi obsługę dzwonów” także się w większości zachowało, ale również nie jest używane. Dzwony poruszają elektryczne „pociągajki” [0]. - w kościele znajdują się dwa chóry : pierwszy, z prospektem organowym, zamyka nawę środkową od wschodu; drugi, mniejszy, usytuowany jest w nawie południowej, przy południowym ramieniu transeptu, - wieloboczne zamknięcie prezbiterium jest fragmentem dziesięcioboku [0] [18], - Maria Magdalena z figury nad wejściem głównym nie ma koszykarskich 190 cm, jak to sugerują opisy. Sama postać jest wielkości jak najbardziej naturalnej – ok. 175 cm [0]. - znane mi internetowe opisy czerskiego kościoła pomijają jak jeden okazałe rzygacze, którymi jest odprowadzana woda z dachów na korpusem nawowym. Trudno je przegapić : czarno-grynszpanowe, długości 1,5m [0], wyraźnie odcinają się od rudej ceglanej elewacji, - całkiem spore są gąsiory na kalenicach : największe mają 50 cm długości [0], - czerską farę łączą z Gdańskiem nie tylko dzwony odlane w naszej stoczni, ale także osoba projektanta kościoła, Fryderyka Oskara Hossfelda. Zaprojektował on zbór ewangelicki w Nowym Porcie, obecnie kościół Morski Kościół Misyjny franciszkanów reformatów pw. Niepokalanego Serca Maryi (1902–04) [16a]. Z poniższego zestawienia bibliografii nie dotarłem do pozycji [2], [5] i [19]. Zwłaszcza [2] wygląda mi podejrzanie i może być źródłem wielu błędów z wikipedii. Podane linki www aktywne w połowie lipca 2014 r. • [0] Pomiar, zdjęcie lub grafika własna. • [1] Józef Milewski: Czersk i okolice. Gdańsk, Wydawnictwo Pomorskie 1988. ISBN 83-85035-03-6. • [2] Wojciech Ostoja - Lniski, Dzieje parafii P.W. Św. Marii Magdaleny w Czersku, Pelplin 1982 r. • [3] Piotr Pałamarz i Jerzy Tadeusz Petrus: Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom XI, zeszyt 5 : Chojnice, Czersk i okolice. Warszawa, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979. ISBN 83-221-0018-3. • [4] x. Romuald Frydrychowicz, Dzwony kościelne diecezji chełmińskiej. Toruń, Towarzystwo Naukowe w Toruniu 1926 r. • [5] Krótki zarys historyi Czerska i jego kościoła katolickiego, Czersk 1913 r. • [5a] Festschrift zur Einweihung der neuen katolischen kirche zu Czersk, Czersk 1913. • [6] (oprac.) Pracownia ludwisarska Jan Felczyński, Tabela poglądowa dzwonów przedstawiająca dzwony odlewane w Pracowni ... . Publikacja internetowa. • [7] Józef Borzyszkowski, Cezary Obracht-Prondzyński, Ludzie Czerska i okolicy XIX i XX wieku Księga pamiątkowa z okazji 80-lecia nadania praw miejskich. Gdańsk-Czersk 2007, Instytut Kaszubski, 119 978-83-89079-70-1. • [8] x. Kazimierz Sprengel Odezwa do parafian z 5.X.1935 r., Archiwa parafii w Czersku (w : J. Borzyszkowski, C. Olbracht-Prądzyński, Ludzie Czerska i okolicy ... , s. 307-310) • [9] Roman Bystryk, Kalendarium Czerska (w : J. Borzyszkowski, C. Olbracht-Prądzyński, Ludzie Czerska i okolicy ... , s. 386) • [10] http://wizjalokalna.pl/0,6301.html • [11] http://www.wizjalokalna.pl/12,10460.html • [12] http://wizjalokalna.pl/12,10123.html • [13] Diecezja chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny. Pelplin, (Pelplińska) Kuria Biskupia 1928. • [14] (red.) Sławomir Kalembka, Czersk. Przeszłość i teraźniejszość. Bydgoszcz, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej 1989. • [15] Władysław Szulist, Archiwa parafialne powiatu chojnickiego (w : Gdańskie zeszyty humanistyczne, nr. 24, 1977). • [16] Kościół Niepokalanego Serca Maryi (w : Encyklopedia Gdańska, Gdańsk, Fundacja Gdańska) • [16a] http://www.encyklopediagd...EGO_SERCA_MARYI • [17] (red.) K. Parucka, Zabytki architektury i budownictwa w Polsce. Tom V, cz. 2, Województwo bydgoskie. Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa 1997. ISBN: 83-86334-27-4. • [18] Krystyna Babnis, Kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny. Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, 2001. • [19] (red.) S. Gierszewski, Chojnice, dzieje miasta i powiatu. Warszawa-Wrocław 1971. • [20] Słowo Pomorskie, rok 15, nr. 236, Toruń 12.10.1935 r., s. 6 • [21] Słowo Pomorskie, rok 15, nr. 246, Toruń 24.10.1935 r., s. 8 • [22] Słowo Pomorskie, rok 15, nr. 249, Toruń 27.10.1935 r., s. 11 Proszę o uzupełnienia i sprostowania. danielewicz - Sob Lip 26, 2014 12:01 pm Zrobiłeś kawał roboty, dobrej roboty 
Zbych - Sob Lip 26, 2014 12:18 pm
Wiercipietek - Sob Lip 26, 2014 12:51 pm
To nie jest porównanie, tylko kwestia terminologii. Tak to się po prostu nazywa - dach namiotowy, a nie opisowo-geometrycznie. Dla odmiany z odwrotną sytuacją spotkałem się w Borętach. Bodaj w karcie zbytku (ale już nie jestem pewien) hełm opisano jako dach namiotowy. Roboty, owszem, kawał ale do końca dalej niż na początku. Dotarłem przecież tylko do najprostszych źródeł, bez grzebania w archiwach. Mam też listę kilkunastu pytań nt. kościoła, do tej pory nigdzie chyba nie stawianych. A wszystko przy okazji rysowania cegieł, bo nie jestem historykiem. Krzysztof - Sob Lip 26, 2014 3:06 pm
Problem w tym, że ten kształt, kiedyś oczywiście kojarzący się z namiotem, już tak się nie kojarzy. Jeszcze trochę i ktoś jak usłyszy "dach namiotowy", będzie się spodziewał kopuły. Wiercipietek - Sob Lip 26, 2014 9:18 pm
W dodatku powłoki na drążkach 
Trzeba będzie przepisać podręczniki architektury. Wiercipietek - Pią Sie 01, 2014 1:34 pm Dzwon z datą 1907 r. na pewno jest z kościoła protestanckiego. Inskrypcja „Evangelischer Gemeindekirchenrat zu Czersk” nie pozostawia wątpliwości. Zachowały się dwa jarzma od dzwonów z 1935 r.; od największego i jednego ze średnich. Oraz kilka innych elementów zawieszenia. Dzwon z sygnaturki, już po wojnie, powędrował do kościoła filialnego w Krzyżu. Czy był to dzwon XX-wieczny, czy jeden ze starszych ? Trzeba obejrzeć dzwonnicę w Krzyżu. PS. Od bibliografii należy chyba dopisać książkę samego Hossfelda Oskar Hossfeld, Stadt- und Landkirchen, Berlin 1915, Wilhelm Ernst & Sohn ale nie moge namierzyć tego wydania z 1915 r. fosgen - Pon Sie 18, 2014 7:44 am Gratuluję włożonego wysiłku i wnikliwości. Nie krępuj się i przeedytuj artykuł w Wikipedii - każdy to może i powinien czynić, zrób to by Twoja praca nie poszła na marne, a na pożytek ogólny. Ja ze swej strony poprawiłem parę literówek, trochę styl i dałem odnośnik do dachu namiotowego, co jest wydaje mi się dobrym kompromisem między namiotem a ostrosłupem. A jeśli nie chcesz ingerować zbyt daleko w artykuł - wrzuć swoje uwagi do dyskusji artykułu - ktoś się tym z pewnością zajmie:) Pozdrawiam, LukaszKatlewa, redaktor WIkipedii:) Wiercipietek - Nie Lip 26, 2015 9:52 pm Wpadła w moje wierci-łapki pozycja [5]. Rewelacji nie przynosi, potwierdza kilka informacji. Ciekawe dla datowania obecnego kościoła jest stwierdzenie, że poprzedni rozebrano w 1910r, a nabożeństwa - do ukończenia nowego - odbywały się w zbudowanej na tę okazję kaplicy. Nie ma wyjaśnienia, czy był to oddzielny budynek, czy tą kaplicą było dzisiejsze prezbiterium. Jest to możliwe, bo na więźbie dachów na zakrystiami znalazłem podpisy cieśli z datą 1910. Nadal nie dorwałem trzeciego wydania książki Hossfelda (którego [5] wspomina tylko jako projektanta niektórych elementów ołtarzy). |
