Dawny Gdańsk Gdańsk - Sopot - Gdynia - Wybory do Volkstagu maj 1933 - mało znany epizod wyborczy dandola - Pon Sty 18, 2010 12:02 pm Temat postu: Wybory do Volkstagu maj 1933 - mało znany epizod wyborczy Przedstawiam mało znany epizod z dziejów parlamentaryzmu gdańskiego i historii regionalnej związany z wyborami do Volkstagu w maju 1933 roku i osobą katolickiego księdza z niewielkiej miejscowości położonej koło Pruszcza Gdańskiego. Na początek parę słów wyjaśnienia, czym był Volkstag. Otóż mieścił on się przy ul. Neugarten w budynku, w którym miała wcześniej swą siedzibę władz prowincji (Provinzialverwaltung – Landeshaus) i po utworzeniu Wolnego miasta Gdańska był jako następca Zgromadzenia Konstytucyjnego zgromadzeniem ludowym i władzą ustawodawczą oraz gdańskim parlamentem (sejmem) wybieranym przez Senat (władzę wykonawczą) na okres 4 lat. W interesującym nas okresie, czyli w 1933 roku w Niemczech doszedł do władzy Adolf Hitler i partia NSDAP, w Gdańsku Volkstag przygotowywał się do swej V kadencji, a w zachodniej części Wolnego Miasta Gdańska w mało znanej wsi Meisterwalde (Mierzeszyn) posługę kapłańską sprawował katolicki kiądz Johannes Paul Aeltermann. Celem rosnącej w siłę partii hitlerowskiej i jej rewizjonistycznych planów było przejęcie władzy w Gdańsku stanowiącym „forpocztę niemieckości na wschodzie”. W tym celu w 1930 roku Hitler mianował swego protegowanego Alberta Forstera gauleiterem NSDAP w Wolnym Mieście Gdańsku, który wszelkimi sposobami dążył do opanowania wszystkich sfer życia politycznego, społecznego i gospodarczego przez hitlerowców. Doskonałą ku temu okazją stały się rozpisane na dzień 28 maja 1933 roku wybory do Volkstagu V kadencji. W odpowiedzi na hitlerowskie zapędy w niedzielę na tydzień przed wyborami ksiądz Aeltermann po mszy rozdał swym parafianom zredagowaną przez siebie ulotkę (niestety ze względów technicznych nie mogę przedstawić jej treści; chyba, że komuś zainteresowanemu prześlę pocztą) zatytułowaną "Hakenkreuz oder Christenkreuz. Die Wahlpredigt" (Hakenkreuz czy krzyż Chrystusowy? Kazanie przedwyborcze). Ulotka zaczyna się od motta biblijnego pochodzącego ze Starego Testamentu: "Kogo Bóg chce ukarać, razi go ślepotą". Proboszcz z Mierzeszyna prosi swoich parafian, by nie głosowali na NSDAP używając przy tym argumentów najprostszych trafiających wprost do serca: "Swastyka czy krzyż Chrystusowy? (...) Swastyka jest w sprzeczności z zasadniczym prawem chrześcijaństwa. (...) Mówią niektórzy: 'Błędną naukę tego ruchu przeciw mojemu Kościołowi odrzucę, ale myślę o politycznym kierunku i o dobru, jakie mógłby on zrobić'. Ach jaki mądry się nagle zrobiłeś! Przecież jesteś i zostaniesz odpowiedzialny za wszystkie następstwa! (...) Pomyśl sobie, unosisz ramię z opaską, zdejmujesz czapkę przed krzyżem na wiejskiej uliczce i modlisz się 'Bądź pochwalony...'. Przecież to absurd! W pewnym domu stoi krucyfiks wśród kwiatów, a na domu jest flaga ze swastyką. Czy to nie absurd!?". W tydzień później odbyły się wybory, w wyniku których gdańska NSDAP licząca 12 tys. członków zdobyła zdecydowaną większość głosów (lista nr 1 - 50,1 %), przejęła władzę w Wolnym Mieście, a stanowisko prezydenta objął hitlerowiec Hermann Rauschning. Natomiast ksiądz Aeltermann odtąd doznawał licznych szykan, a w 1939 roku stał się jedną z pierwszych ofiar nazizmu ponosząc śmierć w Nowym Wiecu. danziger - Pon Sty 18, 2010 9:32 pm Temat postu: Re: Wybory do Volkstagu maj 1933 - mało znany epizod wyborcz dandola napisał/a: był jako następca Zgromadzenia Konstytucyjnego zgromadzeniem ludowym i władzą ustawodawczą oraz gdańskim parlamentem (sejmem) wybieranym przez Senat (władzę wykonawczą) na okres 4 lat. Niech nikt tego nie czyta, a jak już przeczytał to niech szybko zapomni Owszem - Volkstag był gdańskim parlamentem (a co za tym idzie równocześnie "zgromadzeniem ludowym" i "władzą ustawodawczą"). Ale bynajmniej nie był wybierany przez Senat, tylko przez ogół obywateli. A z tymi 4 latami to też różnie bywało: http://forum.dawnygdansk....p?p=59452#59452 dandola - Wto Sty 19, 2010 12:58 pm Tak tu napisali: http://pl.wikipedia.org/wiki/Volkstag ..."Volkstag wybierał Senat, sprawujący władzę wykonawczą" Więc w czym problem. Inne liczne źródła też tak podają. Mikołaj - Wto Sty 19, 2010 2:14 pm dandola napisał/a: Volkstag wybierał Senat, sprawujący władzę wykonawczą Więc w czym problem to trochę tak jak "kury gonią kaczki", jak się nie wie, kto kogo zazwyczaj goni (czyli czy to władza wykonawcza ustawodawczą czy ustawodawcza wykonawczą), można nie zrozumieć Sabaoth - Wto Sty 19, 2010 4:12 pm dandola napisał/a: Więc w czym problem. Nie, no w niczym. To tak jakby napisać, że prezydent wybiera posłów do Sejmu. Jakiś problem? danziger - Wto Sty 19, 2010 5:50 pm dandola napisał/a: Tak tu napisali: http://pl.wikipedia.org/wiki/Volkstag ..."Volkstag wybierał Senat, sprawujący władzę wykonawczą" Więc w czym problem. Inne liczne źródła też tak podają. Ekhm... jakby Ci to powiedzieć... otóż to znaczy, że to Senat był wybierany przez Volkstag, a nie odwrotnie dandola - Wto Sty 19, 2010 6:56 pm Innymi słowy źródła kłamią Qba - Wto Sty 19, 2010 7:01 pm dandola napisał/a: Innymi słowy źródła kłamią ale wiki nawet nie stało koło źródła dandola - Wto Sty 19, 2010 7:12 pm W porządku - dotarłem do konkretnego wiarygodnego źródła: Konstytucja Wolnego Miasta Gdańska z 17 listopada 1920 roku : "Senat składa się z prezydenta jako przewodniczącego, zastępcy prezydenta i dwudziestu senatorów. Prezydenta i siedmiu senatorów głównego urzędu wybiera na czteroletnią kadencję Volkstag". Ale jak widzę reszta jest wiarygodna. Tylko po co potencjalnego czytelnika od razu odstraszać słowami "Niech nikt tego nie czyta, a jak już przeczytał to niech szybko zapomni". Duqq - Wto Sty 19, 2010 7:28 pm dandola napisał/a: Innymi słowy źródła kłamią Ale w tym podanym przez ciebie cytacie z Wikipedii bylo dobrze napisane, tylko jak juz ci zasugerowal Mikolaj po prostu zle to zinterpretowales. pumeks - Wto Sty 19, 2010 7:49 pm Qba napisał/a: dandola napisał/a: Innymi słowy źródła kłamią ale wiki nawet nie stało koło źródła Już nie http://pl.wikipedia.org/wiki/Volkstag feyg - Wto Sty 19, 2010 11:00 pm Temat postu: Re: Wybory do Volkstagu maj 1933 - mało znany epizod wyborcz dandola napisał/a: Natomiast ksiądz Aeltermann odtąd doznawał licznych szykan, a w 1939 roku stał się jedną z pierwszych ofiar nazizmu ponosząc śmierć w Nowym Wiecu. Jakiś czas temu, w ramach Radiowej Akademii Nauk w RG była audycja o księdzu Aeltermannie. Jego życiorys zestawiono z życiorysem Ericha von dem Bach Zelewskiego. http://193.17.212.14/00186941001248681394.mp3 pumeks - Nie Sty 24, 2010 12:43 pm A tak swoją drogą, zdjęcie ze Stadtgraben które zamieścił Dandola, w albumie "BSG" jest datowane z 1935 roku a nie z 1933. Ciekawe czy można gdzieś sprawdzić numerację list w 1933 r. bo znalazłem tylko informację, że lista polska miała wtedy nr 8. A może wiadomo, kiedy przebudowano Grand Hotel Eden, widoczny na zdjęciu? Sabaoth - Nie Sty 24, 2010 1:49 pm Nie udało mi się znaleźć daty dokładniejszej niż "przebudowany w latach 30." pumeks - Nie Sty 24, 2010 3:05 pm Za to ja znalazłem, że faktycznie w 1933 r. lista NSDAP miała numer 1 - więc wątpliwość co do zdjęcia Stadtgraben pozostaje nierozstrzygnięta. W załączeniu parę zdjęć z niemieckiego archiwum federalnego ze scenkami wyborów do Volkstagu w 1933 r. Pierwsze było dostępne w Wikipedii, dlatego jest większe i bez napisu "bundesarchiv" na środku. pumeks - Nie Sty 24, 2010 10:32 pm Errata do mojego poprzedniego postu: zdjęcie, które podpisałem jako "Centrala wyborcza Partii Cantrum na Targu Drzewnym/róg Szerokiej" przedstawia w rzeczywistości siedzibę Partii Niemiecko-Narodowej (DNVP, Lista nr 5). Partia Centrum wystawiała w tych wyborach listę nr 4, co widać na ostatnim zdjęciu. Makabunda - Pon Sty 25, 2010 9:00 am Ja zauważyłem natomiast na poniższym zdjęciu fakt, który "obił mi się o uszy" ale dopiero to zdjęcie unaoczniło mi kuriozalność ówczesnej sytuacji. Otóż (jeśi mnie oczy nie mylą) dwóch panów agituje na kandydatów polskich ale z dwóch osobnych list wyborczych- (nr 8 i 9). To był dramat! Przynajmniej w moim odczuciu. No chyba, że mnie oczy mylą ..... Hochstriess - Pon Sty 25, 2010 9:03 am To był dramat całej Polonii... pumeks - Pon Sty 25, 2010 11:35 am A ja bym nie przesadzał z tym dramatem. Rzeczywiście większość literatury pisze, że to dramat Polaków, w dodatku w dawniejszej literaturze przypisuje się odpowiedzialność za to rozbicie głosów polityce rządzącego w Warszawie obozu sanacyjnego. Ale w gruncie rzeczy, co by to zmieniło, gdyby na 72 deputowanych do Volkstagu było nawet 5-6 Polaków, zamiast dwóch? Makabunda - Pon Sty 25, 2010 3:32 pm Mając na względzie dzisiejsze doświadczenia Polaków na Litwie konsolidacja w czasie wyborów to ważna rzecz. Gdyby nie ona to litewscy Polacy nie mieliby europosła a w wyborach prezydenckich polski kandydat miał procentowo więcej głosów niż procentowy udział Polaków w społeczeństwie Litwy. W przypadku braku konsloidacja jest pewne, że się nic nie załatwi a przy niej jest choć ślad szansy na choćby częściowy sukces. danziger - Pon Sty 25, 2010 10:19 pm Gucio prawda - nic by konsolidacja Polakom nie dała. W najlepszym głosowaniu (jeszcze do Verfassunggebende Versammlung) lista polska zdobyła 6,08 % głosów, co dało 7 mandatów. W kolejnych wyborach było to odpowiednio: 1923: 4,38% i 5 mandatów, 1927: 3,15% i 3 mandaty, 1930: 2 listy polskie - jedna 2,41%, druga 0,82% (w sumie 3,23%), efekt: 2 mandaty, 1933: 2 listy polskie - jedna 2,04%, druga 1,11% (w sumie 3,15%), efekt: 2 mandaty, 1935: 1 lista - 3,53%, 2 mandaty. % oddanych głosów w kolejnych wyborach i ich przełożenie na mandaty jasno pokazuje malejący odsetek głosów na listy polskie z wyborów na wybory. Owszem, rozbicie na kilka list miało - jak widać - przełożenie na ilość głosów, ale niewielkie. Po zjednoczeniu (w 1935 r.) ilość głosów na listę polską wzrosła ledwie o 0,12 pkt. procentowych. Jakie były przyczyny malejącej ilości głosów na polskie listy to inna sprawa - być może właśnie to rozbicie ludzi do głosowania zniechęcało, ale imho to mocno naciągana teoria - w 1927 r., gdy była jeszcze jedna lista i w 1933 r gdy było ich dwie, zdobyły taki sam % głosów. W tzw. "międzyczasie", w 1930 r. liczba punktów procentowych mimo rozbicia polskich list nawet nieznacznie wzrosła. A globalnie - w ciągu pierwszych 8 lat istnienia FSD, mimo istnienia wówczas jeszcze tylko jednej listy polskiej, ilość głosów na nią oddawanych (licząc procentowo) zmalała prawie o połowę... Qba - Pon Lut 01, 2010 5:41 pm może ktoś ma dane bezwzględne tzn dokładną ilość głosów oddanych na polskie listy? (i liczbę głosujących ludzi) pumeks - Pon Lut 01, 2010 6:01 pm H. Stępniak, Ludność polska w Wolnym Mieście Gdańsku, tabela 5 na s. 51. danziger - Pon Lut 01, 2010 6:54 pm http://www.gonschior.de/weimar/Danzig/LT1.html Qba - Pon Lut 01, 2010 9:21 pm dzięki Piotr - Czw Paź 28, 2010 5:25 pm W ramach "odgrzewania kotleta". Przyglądając się dzisiejszym wysiłkom kandydatów na stołki w miastach, zastanawiam się nad specyfiką wybierania posłów do Volkstagu w latach 20-tych. Mój wuj (czy jak tam zwał - mąż siostry mojego dziadka), niejaki Teodor Grobelski przybył do WMG pod koniec 1920 roku z Inowrocławia. Zamieszkał w trochę dzikim miejscu bo na Westerplatte. Nie przeszkodziło mu to w zostaniu posłem do Volkstagu w kadencji 1920-23. Kompletnie nowy, sąsiadów Polaków miał garstkę i już ?? Praktycznie zero znajomości w środowisku itd. Ot, ciekawostka. Piotr Sabaoth - Czw Paź 28, 2010 5:50 pm Bo wtedy co innego miało znaczenie, nie kontakty, nie układy, nie znajomości ale wiedza i umiejętności (przynajmniej tak mi się wydaje). pumeks - Czw Paź 28, 2010 6:01 pm Myślę że było tak samo jak wtedy - większość ludzi głosowała na kandydata, którego jakaś "grupa 3mająca władzę" wpisała na listę. Pan Grobelski, choć nowy w Gdańsku, musiał widocznie coś sobą reprezentować, skoro lokalny komitet wyborczy Polaków (w 1920 była chyba tylko jedna polska lista?) wystawił jego kandydaturę. Piotr - Czw Paź 28, 2010 7:09 pm Był na pewno "kształcony", był inżynierem elektrykiem. Prowadził firmę instalacji elektrycznych na Chlebnickiej. Istnieje drugi trop powodzenia w wyborach. Tym razem, niestety układowo - znajomkowy. Grobelski przybył do Gdańska z resztą mojej rodziny ze strony Ojca, z Wielkopolski. Zamieszkali w willi na Westerplatte, która prawdopodobnie należała do banku rodem z Poznania. Bank Związku Spółek Zarobkowych wykupił kilka willi i obsadził je swoimi ludźmi. Może tu było drugie dno historii wyborczej, już takie bardziej nam znane. Piotr

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group