Dawny Gdańsk Strona Główna Dawny Gdańsk


FAQFAQ  SzukajSzukaj  UżytkownicyUżytkownicy  GrupyGrupy  StatystykiStatystyki
RejestracjaRejestracja  ZalogujZaloguj  DownloadDownload

Poprzedni temat :: Następny temat
"Huty" na Kaszubach
Autor Wiadomość
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Sro Cze 29, 2016 11:02 am   

Zupełnie przypadkowo szukając na półce czegoś innego wyciągnąłem pracę księdza Czaplewskiego „Kartuzja kaszubska”, zacząłem wertować w poszukiwaniu informacji o Przejazdowie na Żuławach, a nieoczekiwanie trafiłem na sporo informacji do tematu hut:
Ksiądz Paweł Czaplewski napisał/a:
Huty szklane znajdowały na piaszczystych złożach okolic klasztoru jak najlepsze warunki istnienia. Szklarz - "vitrista" - miał stałą siedzibę opodal klasztoru już w 1391 r. Po dwustu latach podano drugą konkretną wiadomość o przemyśle szklanym kartuzów: w 1595 r. zbudowali oni hutę szklaną opodal klasztoru nad jeziorem Mielnem (dziś Mielenko), a już w roku następnym przeor Lambert Ningl zanotował z widocznym zadowoleniem, że przynosi ona 50 grzywien rocznego czynszu, 5 cetnarów szkła, 30 butelek i kopę szklanek. W roku 1609 z powodu braku odpowiedniego drzewa zamieniono hutę szkła na cegielnię. Dużo bowiem drzewa, i to twardego, było potrzeba, aby osiągnąć wysoką temperaturę potrzebną do rozpuszczania piasku. Z tego względu w 1613 r. konwent wydzierżawił część lasu połęczyńskiego na założenie nowej huty szklanej i jeszcze w tymże roku zbudowano tam nie jedną, ale dwie huty, prawdopodobnie, jak Schwengel przypuszcza, w Szponie i w Jeknicy, przysparzając kasie klasztornej 106 zł rocznie. W roku zaś 1621 klasztor przeniósł swój przemysł szklany w lasy grabowskie. Zgodnie z umową, jaką zawarł wtedy przeor Henryk Villarius z Jakubem i Baltazarem Wentzlami, powstała w roku następnym huta, dając początek nowemu osiedlu pod nazwą Huta Grabowska. W roku 1641 czynsz z huty w Piotrowie (Fustpetershütte) wynosił 300 zł. W latach 1662 i 1670 w granicach folwarku grabowskiego istniały dwie huty: jedna na terenie dawnego Krzyżewa (później Szumles), a druga w kierunku Ostrzyc, tzw. Huta Kolańska; każda z nich dawała konwentowi w 1670 r. 350 zł czynszu. Kolańska Huta, zaopatrzona w roku 1664 w lasy Zarzewo i Myśliwiec, została w roku 1673 oddana w dzierżawę emfiteutyczną za 600 zł rocznie. Widzimy, że hutnictwo szklane nieźle się klasztorowi opłacało, i że od końca XVI wieku nie zabrakło mu zdolnych po temu mistrzów. Jeden z nich, zmarły w 1684 r. pikardyjczyk Jan Block, czynny jako donat klasztoru w jego szklarniach przez szereg lat, wysłużył sobie przez swą pilność i zacność przyjęcie do grona zakonnego.

Nieco dalej:
Cytat:
Założenie huty żelaznej, czyli kuźnicy lub - jak ją na Pomorzu zwano - hamru, zawdzięcza klasztor inicjatywie Detlafa Tham. On to bowiem otrzymawszy od konwentu w 1597 r. w dzierżawę emfiteutyczną nieużytki kolbudzkie otaczające rzeczkę Reknicę, wykorzystał silny spadek jej wód na użytek zbudowanej przy niej kuźnicy.

Z tego wynika, że nazwy z członem "huta" na Kaszubach, przynajmniej w posiadłościach zakonu kartuzów, wiążą się z wytopem szkła, a nie z metalurgią. :zgooda:
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Miro 


Dołączył: 22 Wrz 2009
Posty: 2094
Wysłany: Pią Lip 01, 2016 7:35 pm   

Moim zdaniem tłumaczenie w tym przypadku członu „Hütte“ jako „huta” jest nieporozumieniem.
Nie oznacz to, że w osadach z tym członem w nazwach nie mogły być huty. Będzie to jednak tylko przypadek.
Słowo „Hütte“ w jezyku niemieckim oznaczy nie tylko „hutę” , ale również budowlę o bardzo prostej konstrukcji, coś wrodzaju poddaszonej wiaty z osłonietymi bokami, które nie były przeznaczone do zamieszkania a tylko do czasowego użytku. Trudno sobie wyobrazić żeby w osadach (nie koniecznie na Kaszubach ) Skihütte, Bauhütte, Waldhütte, Dorfhütte, Seehütte, znajdowały się huty .
Należy też nie zapominać, że w jezyku niemieckim są także wyrazy wieloznaczne.

Miro
_________________
www.olszynka-walddorf.cba.pl
 
Miro 


Dołączył: 22 Wrz 2009
Posty: 2094
Wysłany: Wto Lip 05, 2016 8:39 am   Fischerhütte

Przykład czegoś tam w rodzju szopki gospodarczej nazwanej "Fischerhütte"

Miro

hütte.JPG
Plik ściągnięto 16157 raz(y) 74,39 KB

_________________
www.olszynka-walddorf.cba.pl
 
Miro 


Dołączył: 22 Wrz 2009
Posty: 2094
Wysłany: Sro Lip 06, 2016 11:53 am   

W moim wykazie miejscowości Wolnego Miasta Gdańska z 1929 roku,
znajduje się 6 miejscowości z członem „Hütte“.
Danziger Höhe.
1. Barenhütte (Borowina ) 287 mieszkańców
2. Oberhütte (Huta Górna ) 209
3. Schrshütte (Gromadz ) 109
4. Schwarzhütte (Czarna Huta) 108
5. Struchhütte (Kieszkowo) 268
6. Trockenhütte (Sucha Huta) 242

Jeżeli ten wykaz jest niepełny lub błędny proszę o korektę.

Miro
_________________
www.olszynka-walddorf.cba.pl
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Sro Lip 06, 2016 1:02 pm   

Korekta:
3. Scharshütte (Gromadzin)
(...)
5. Strauchhütte (Kierzkowo)

Zdaje się, że wszystkie wymienione przez ciebie miejscowości są w okolicy Przywidza. W tym samym rejonie widzę na mapie co najmniej trzy dalsze: Althütte (Stara Huta), Niederhütte (Huta Dolna), Michaelshütte (Michalin) - co z nimi?
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Miro 


Dołączył: 22 Wrz 2009
Posty: 2094
Wysłany: Sro Lip 06, 2016 3:11 pm   

Wyglada na to, że mój wykaz został zrobiony byle jak,
a brakuje tam również miejscowości Hüttenfeld (Katarynki ).

Miro
_________________
www.olszynka-walddorf.cba.pl
 
Feterniak 


Dołączył: 21 Lip 2009
Posty: 140
Wysłany: Pią Lip 29, 2016 6:14 pm   

Miro napisał/a:
Moim zdaniem tłumaczenie w tym przypadku członu „Hütte“ jako „huta” jest nieporozumieniem.


Nie do końca tak bym to ujął. Zdecydowana większość owych hut na Kaszubach zyskiwała swoje polskie nazwy już w momencie powstania, więc trudno uznać byśmy mieli tutaj do czynienia z jakimś masowym, złym tłumaczeniem. Tak jak pisałem w kaszubskim przypadku sednem było nie to co w danym miejscu funkcjonowało, ale fakt, że w związku z tym wytrzebiono na tyle lasu, że zrobiło się miejsce dla działalności rolnej.

Rzecz jasna jest to szerokie zjawisko, więc na pewno bywały różne przypadki. Ale o skali popularności tej nazwy bez wątpienia przesądziło występowania obiektów tzw. przemysłu leśnego, a nie baraczki rybaków, czy wikliniarzy. :mrgreen:
 
Wiercipietek 


Dołączył: 03 Lut 2010
Posty: 575
Wysłany: Wto Sie 23, 2016 12:41 pm   

Jako chwilowo bezrobotny zająłem się głupotami, czyli gapieniem w internety. Wygapiłem tutaj
http://www.mapywig.org/m/...Gdansk_kpbc.jpg
mapę W. Chrzanowski, Karta dawnej Polski 1:300 000 1859. Lektura nazw bardzo pouczająca. Spostrzeżenia :
- "huta" w różnych wersjach wygląda na fenomen kaszubski, poza Kaszubami pojedyńcze sztuki;
- nazwy z "hutą" ograniczoine są w zasadzie do kaszubskich lasów. Gdyby "huta" wywodziła się od szopy, którą można postawić wszędzie, byłaby bardziej rozpowszechniona;
- "huta" (czerwone kropki) występuje w towarzystwie nazw poskojęzycznych, "hutte" (niebieskie kropki) w towarzystwie niemieckojęzycznych - sugeruje to, że są sobie równoważne;
- wśród nazw polskojęzycznych oddzielnie występuje "szopa" (zielone kropki), co z kolei sugeruje, że huta od szopy (leśnej) była odróżniana.

Gdyby ktoś był jeszcze bardziej bezrobotny, może spróbować zidentyfikować te miejscowości na współczesnej mapie :P

Edit:
Już widzę, że przegapiłem co najmniej dwie huty w polskiej wersji

Kaszubskie huty.jpg
Plik ściągnięto 15909 raz(y) 110,95 KB

_________________
Co to ja miałem w tej puszce ... ?
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Wto Sie 23, 2016 1:03 pm   

Parę informacji o "hutach" jest też w znanej pracy J. Muhla "Geschichte der Dörfer auf der Danziger Höhe" http://kpbc.umk.pl/dlibra...irids=49&lp=273 Jak znajdę jakiś nadmiar czasu :roll: to może spróbuję coś z tego wyczytać.
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Wiercipietek 


Dołączył: 03 Lut 2010
Posty: 575
Wysłany: Pią Sie 26, 2016 10:44 am   

Tak sobie pomyślałem, że Chrzanowski może nie być idealnym źródłem, jego mapy mają sporo braków (np. Pomorze zachodnie jest niemal białą plamą). Rizzi Zannoni nie ma żadnej "huty" - ale to inna epoka kartgraficzna. Za to na mapie z serii reymanowskiej mamy w zasadzie potwierdzenie Chrzanowskiego. Może jest tylko trochę mniej nazw polskojęzycznych.
- "hütte" jest odpowiednikiem "hutta", tak jak zresztą "bude" - "schoppa"/"buda". Wymiennie występują także pary pole-feld, góra-berg i inne.
- zasięg "hut" odpowiada temu, co pozazuje Chrzanowski. Podobnie jak i zasięg ich wersji językowych. Co jest o tyle ciekawe, że Chrzanowski ponoć włożył sporo pracy w polskie nazewnictwo.
- otwartym pozostaje pytanie, czy ta "hucia" gęstwina na Kaszubach jest wynikiem sytuacji polityczno-gospodarczej (Pomorza Gdańskiego), usytuowania złóź surowców, czy może jakiejś lokalnej mody.

Nie wiem, czy ten wątek nie powinien siedzieć w dziale "Nazwy", lub nawet uzyskać własny pod-dział "Onomastyka/toponimia amatroska" :P

Reymanns_Special-Karte_17_Behrendt HUTTE małe.jpg
Plik ściągnięto 15819 raz(y) 99,47 KB

_________________
Co to ja miałem w tej puszce ... ?
 
Wiercipietek 


Dołączył: 03 Lut 2010
Posty: 575
Wysłany: Pią Sie 26, 2016 12:01 pm   

Jeszcze sąsiednie arkusze - na północ i południe. Na wschód i zachód nic nie wypatrzyłem.

Reymanns_Special-Karte_5_Putzig HUTTE.jpg
Plik ściągnięto 15813 raz(y) 95,99 KB

Reymanns_Special-Karte_31_Rittel HUTTE.jpg
Plik ściągnięto 15813 raz(y) 100,48 KB

_________________
Co to ja miałem w tej puszce ... ?
 
Wiercipietek 


Dołączył: 03 Lut 2010
Posty: 575
Wysłany: Pią Sie 26, 2016 3:39 pm   

Ktoś pytał o Schroettera? A proszę bardzo!
Poza kadrem kilka pojedynczych "hut".
Na tych i poprzednich mapach są "szklane huty" i "glass hutte". Czyli ta reszta nie była szklana, czy co :) ?

I tak wygląda komparystyka kartograficzna XIX wieku :brake:

Schroetter-KvOWP_004_IV_Hela,_Putzig_1796-1802_RCIN_300 HUTTE.jpg
Plik ściągnięto 15802 raz(y) 64,11 KB

Schroetter-KvOWP_009_IX_Danzig_1796-1802_RCIN_300 HUTTE.jpg
Plik ściągnięto 15802 raz(y) 89,38 KB

_________________
Co to ja miałem w tej puszce ... ?
 
Wiercipietek 


Dołączył: 03 Lut 2010
Posty: 575
Wysłany: Sob Sie 27, 2016 9:38 pm   

Ktoś się porwie na większe skale? Messtischblatty, WIGi? :karate:
Wystarczy ogarnąć coś koło 60 arkuszy ....

Problem tylko taki, że Messtischblatty mają duży rozrzut czasowy wydań. Zwłaszcza te z lat 40, po "reformie" nazw nie mogą chyba być łączone z arkuszami wydanymi na przełomie wieków.

Za to na WIGach 1:25k ciekawa sytuacja - ubywa "hut". Np. Fustpeterhutte na WIGu 1932 jest już Piotrowem na WIGu 1937 r.

Dołem sklejka czterech arkuszy Messtischblattów

Messt 1774-1885.jpg
Plik ściągnięto 15745 raz(y) 114,38 KB

_________________
Co to ja miałem w tej puszce ... ?
 
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz załączać plików na tym forum
Możesz ściągać załączniki na tym forum
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  
Dawny Gdańsk Strona Główna

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group
Template subTrail v 0.4 modified by Nasedo. adv Dawny Gdansk