Theophil Andreas Volckmar (1684-1748)
- V Sonate G-dur
cz. III Allegro
Anna Krawczyk (Kraków) - sopran
Teresa Piech (Kraków) - skrzypce barokowe
Krzysztof Urbaniak (Łódź) - organy
Program koncertu inaugurującego festiwal organowy w Pasłęku w dniu 23 czerwca 2013 r. jest w szczególny sposób powiązany z historycznymi kontekstami wokół życiorysu gdańskiego organmistrza Andreasa Hildebrandta.
Koncert rozpocznie Krzysztof Urbaniak, wykonując organową Toccatę in F BuxWV 156 Dietericha Buxtehudego, znanego w całej niemal XVII-wiecznej Europie organisty i kompozytora z kościoła Panny Marii w Lubece. Sławne główne organy tego kościoła restaurowane były w 1695 r. na zlecenie Buxtehudego przez Johanna Balthasara Helda wykształconego w gdańskim warsztacie organowym prowadzonym przez Jerzego Nitrowskiego. Held na początku pierwszej dekady XVIII w. osiedlił się w Szczecinie, gdzie prowadził samodzielny warsztat organmistrzowski. W 1709 r. Held zmarł podczas budowy organów w kościele mariackim w Koszalinie, zaś przerwane w skutek śmierci budowniczego prace ukończył Andreas Hildebrandt - najprowdopodobniej uczeń zmarłego organmistrza. Hildebrandt znał niewątpliwie stylistykę instrumentów Helda, wieloletniego Meistergeselle (głównego organmistrza) w warsztacie sławnego organmistrza Arpa Schnitgera w Hamburgu. Hildebrandt projektował szafy swoich wczesnych instrumentów, także organów w Pasłęku, wyraźnie inspirując się dziełami Arpa Schnitgera, których wygląd mógł znać dzięki będącym zapewne w posiadaniu Helda szkicom prospektów schnitgerowskich. Buxtehude cenił i znał doskonale zarówno dzieła Schnitgera, jak i prace Helda. W tym konteście wybór utworu Buxtehudego, wymagającego między innymi wykorzystania organo pleno czyli pełnego brzmienia organów, był naturalny.
Aby zaprezentować barwy organów Hildebrandta w muzyce wokalno-instrumentalnej, w programie koncertu umieszczona został koncert kościelny "Singet dem Herrn ein neues Lied" ("Śpiewajcie Panu pieśń nową") BuxWV 98 przeznaczony na sopran, skrzypce i basso continuo. Ta odświętna kompozycja pozwala na wykorzystanie szerokiej palety subtelnych rejestrów pasłęckiego instrumentu, brzmień, które dzięki odpowiednio dobranej konstrukcji i przebiegowi średnic piszczałek doskonale łączą się z tembrem dawnych instrumentów. Utwór wykonany zostanie w charakterystycznej dla organów XVII i XVIII w. historycznej wysokości stroju a' = 465 Hz. Grająca na skrzypcach Teresa Piech swoją partię wykonywać będzie na instrumencie zbudowanym w pracowni Antonio Marianiego w Pesaro w 1668 r.
Kolejnym punktem programu będzie cykl czterech organowych wariacji na temat pieśni "Der Herr ist mein getreuer Hirt" ("Pan jest moim wiernym pasterzem") skomponowany przez zmarłego w 1747 r. Daniela Magnusa Gronaua, organistę gdańskiego kościoła św. Jana, gdzie znajdowały się największe zbudowane przez Hildebrandta organy. Gronau przed objęciem posady organisty w kościele św. Jana w Gdańsku, pracował między innymi jako organista kaplicy św. Anny przy kościele św. Trójcy w Gdańsku, gdzie do jego dyspozycji były pierwsze wykonane przed warsztat Hildebrandta organy powstałe w 1710 r. To właśnie w kościele św. Jana w Gdańsku Hildebrandt został pochowany w dniu 29 kwietnia 1762 r. pod płytą nagrobną z numerem 79. Mikrofilm zaginionego w 1945 r. manuskryptu zawierającego 40 cykli wariacji autorstwa Gronaua, przeznaczonych na nieistniejące już organy Hildebrandta w gdańskim kościele św. Jana, odnaleziony został jesienią 2012 r. w Newberry Library w Chicago przez Martina Rosta i Krzysztofa Urbaniaka. Wyjątkową cechą utworów Gronaua jest obecność szczegółowych wskazówek dotyczących wykorzystania rejestrów organów Hildebrandta. Pasłęckie organy są obecnie jedynym instrumentem, na którym w sposób niemal dosłowny można zrealizować wskazówki rejestracyjne Gronaua. Pomiędzy poszczególnymi wariacjami Anna Krawczyk wykonywać będzie alternatim kolejne zwrotki opracowywanego przez Gronaua chorału. Harmonizację śpiewanych zwrotek Krzysztof Urbaniak realizował będzie według sporządzonego przez następcę Gronaua - Friedericha Gottlieba Gleymana - choralnika z 1774 r. pochodzącego z dawnej biblioteki kościoła św. Jana w Gdańsku.
Po kompozycji Gronaua Teresa Piech oraz Krzysztof Urbaniak wykonają wspólnie sonatę na skrzypce i basso continuo autorstwa Heinricha Döbela, organisty kościoła Panny Marii w Gdańsku. Döbel pracował przy organach zbudowanych w latach 1672-1673 przez wspomnianych wcześniej Jerzego Nitrowskiego i Johanna Balthasara Helda. Döbel był również wirtuozem skrzypiec, zaś jego cztery zachowane sonaty skrzypcowe wymagają od wykonawcy swobody w zastosowaniu szerokiej palety środków wykonawczych.
Najstarszym utworem w programie koncertu jest kompozycja "Cantate, jubilate" autorstwa Tarquinio Meruli, organisty kapeli królewskiego dworu w Warszawie. W tej samej kapeli działał kilkadziesiąt lat po Meruli także Heinrich Döbel. Dzieło Meruli w swojej warstwie tekstowej nawiązuje do umieszczonej na początku koncertu kantaty Buxtehudego. Partia basso continuo wykonywana na organach Hildebrandta realizowana będzie przy użyciu obu manuałów oraz pedału, zgodnie ze wskazówkami Michaela Praetoriusa zawartymi w jego fundamentalnym dziele "De organographia".
Koncert zakończy trzecia część sonaty G-dur działającego między innymi we wspomnianym już gdańskim kościele św. Trójcy organisty Theophila Andreasa Volckmara. Wielkie organy kościoła św. Trójcy zostały w 1703 r. rozbudowane przez organmistrza Tobiasa Lehmanna o drugą szafę organową, w której umieszczono wyłącznie rejestry sekcji pedałowej. Hildebrandt w 1710 r., czyli w roku budowy jego pierwszych organów w kaplicy św. Anny przy kościele św. Trójcy, poślubił wdowę do organmistrzu Lehmannie. Z całą pewnością Hildebrandt znał więc także i wielkie organy kościoła św. Trójcy w Gdańsku, zaś występującą w nich koncepcję koncepcję podwójnej szafy organowej wykorzystał w ukończonych w 1719 r. organach kościoła św. Bartłomieja w Pasłęku. Theophil Andreas Volckmar natomiast pod koniec swojego życia przeniósł się do rodzinnego Szczecina, gdzie objął funkcję organisty przy zbudowanych przez Arpa Schnitgera, Matthiasa Schuriga oraz Johanna Balthasara Helda organach w kościele św. Jakuba.
A tu program dalszych koncertów aż do listopada 2013:
24.06.2013, 19:00
Recital organowy
Martin Rost (Stralsund) - organy
(w programie: Lübeck, Mohrheim, Mohrhardt, Buxtehude, Hanff, Böhm, Bach)
25.06.2013, 19:00
Bachowski recital organowy
Irena Wisełka-Cieślar (Łódź) - organy
(w programie: J.S. Bach)
26.06.2013, 19:00
Recital organowy
Roman Perucki (Gdańsk) - organy
(w programie: organowe tabulatury z Gdańska i Oliwy, Siefert, Gronau, Bach, Markull)
14.07.2013, 13:30
Koncert kameralny
Krzysztof Urbaniak (Łódź) - organy
Olga Maracewicz (Warszawa) - flety poprzeczne i proste
Marek Nahajowski (Łódź) - flety proste
(w programie: Bach, Vivaldi, Frescobaldi)
23.08.2013, 20:00
Koncert uczestników
Letniej Akademii Organowej w Pasłęku
25.08.2013, 13:30
Recital organowy
Andrzej Szadejko (Gdańsk)
15.09.2013, 13:30
Recital organowy
Julian Gembalski (Katowice)
(w programie: m.in. północnoniemiecka muzyka organowa oraz improwizacje)
13.10.2013, 13:30
Koncert organowy
"...śladami Johanna Balthasara Helda"
Łukasz Mosur (Lubeka) - organy
Krzysztof Urbaniak (Łódź) - organy
(w programie: Bach, Buxtehude, Lübeck, Volckmar, Gronau)
10.11.2013, 13:30
Recital organowy
Michael Schönheit (Lipsk/Merseburg)
(w programie: Bach, Krebs, Kittel, Fischer, Rinck, Hesse, Mendelssohn-Bartholdy, Schumann)
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum
FAQ
Szukaj
Użytkownicy
Grupy
Statystyki
Rejestracja
Zaloguj
Download
