Dawny Gdańsk Strona Główna Dawny Gdańsk


FAQFAQ  SzukajSzukaj  UżytkownicyUżytkownicy  GrupyGrupy  StatystykiStatystyki
RejestracjaRejestracja  ZalogujZaloguj  DownloadDownload

Poprzedni temat :: Następny temat
Jasieńskie ujęcie wody
Autor Wiadomość
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Sro Mar 02, 2011 10:32 pm   Jasieńskie ujęcie wody

O tym, że Gdańsk przed budową na przełomie XIX i XX wieku sieci wodociągowej już wcześniej miał wodociąg większość wie.
Dla tych, co chcą wiedzieć dokładniej polecam: http://www.rzygacz.webd.pl/index.php?aid=424
Cytat:
Wasserkunst (kunszt wodny), nazywany zwykle po prostu „Kunsztem”, który był niczym innym jak stacją pomp, zapewniającą odpowiednie ciśnienie w obiektach zasilanych wodą przez rurociąg, od 1536 r. doprowadzający wodę do Miasta z młyńskiego stawu we wsi Tempelburg (dzisiaj: Krzyżowniki). Powstał w I połowie XVI w. (w latach 1536-37, bądź 1550) na skrzyżowaniu owego rurociągu z Kanałem Raduni.

Opis działania tego "Kunsztu" jest tu: http://forum.dawnygdansk....p=115452#115452
Cytat:
Po lewej stronie zamieszczony jest widok z góry â�� rzut. Po prawej przekrój przez obiekt wzdłuż Kanału Raduni.
A - to koryto, którym płynie woda, wydzielona z kanału radni, napędzająca koło B. To koryto którym płynie woda napędzająca koło ma zastawkę N umożliwiającą zatrzymanie pracy pomp poprzez powstrzymanie przepływu wody.
Ruch obrotowy koła przy pomocy elementu C zostaje zamieniony na ruch posuwisty cięgna D, które wprawia w ruch kiwak E. Dwa cięgna F poruszając się w górę i w dół napędzają pompy G. Pompy tłoczą wodę do cylindrycznego, wysokiego zbiornika H. Nadmiar wody wylewa się rurami L M do Kanału Raduni. Wytworzone w ten sposób ciśnienie hydrostatyczne tłoczy wodę z tego zbiornika H otworami J do rur K.
Nie widzę tu wspomnianego poboru wody z potoku Siedlickiego. Wygląda to jakby woda była pobierana z Kanału Raduni, z tego koryta A

O zasilaniu w wodę tego "Kunsztu" trochę więcej jest tu: http://ibedeker.pl/spacer...rtuskiej-cz-iii
Cytat:
Kiedy dworem władali Schwarzwaldowie zapadła decyzja o budowie rurociągu, którym miała być dostarczana do Miasta woda pitna. Rezerwuarem tej wody stał się staw młyński w Krzyżownikach, zasilany przez Potok Siedlecki niosący wodę z Jeziora Jasień. Podziemny, drewniany rurociąg prowadził stąd wzdłuż dzisiejszej ulicy Kartuskiej i Nowych Ogrodów aż na Targ Sienny. Tam stanęła stacja pomp zwana Kunsztem Wodnym, która, napędzana przez nurt Raduni, pompowała wodę dalej, ponad fosą przy Bramie Wyżynnej do rozgałęziającego się już w Mieście systemu wodociągowego.

Ale do Jeziora Jasień jest jeszcze spory kawałek.
Obecnie niewielki strumyczek wypływający z J. Jasień płynie na północ, przepustem przepływa pod szosą kartuską i wpada do Strzyży. Ponieważ szosa ta przebiega wzniesieniami sporo wyższymi niż powierzchnia wody w jeziorze potok płynie w głębokim parowie. Przypuszczam, że ten parów jest sztucznie wykopany, a J. Jasień pierwotnie było bezodpływowe. Po przebiciu się przez te wzniesienia potok osiąga stoki kotliny z źródliskowymi mokradłami Strzyży. Na mapie z 1811 r. kanał w tym miejscu skręca na wschód i poprzez Piekło Holle i Krzyżowniki Tempelburg kieruje się do Gdańska. Że nie jest to naturalna trasa dokładnie pokazuje mapa 1:25000 z okresu międzywojennego. Widać tu akwedukt trawersujący stoki zlewni Strzyży (odcinek B - D), poprowadzony na nasypie obok mokradła - obecnie Staw Wróbla (odcinek D - E). Dalej kanał poprowadzony był wykopem przecinającym niewielkie wzniesienie (odcinek E - F). Tu przyjmował wodę z mokradeł pod Jasieniem i wykopem pogłębiającym naturalną dolinkę pokonywał wzniesienia na zachód od Migowa (odcinek F - H). Stąd stromo opadał do mokradeł przy dawnym majątku Christinenhof (Aschbude), przy obecnej ul. Myśliwskiej (odcinek H - J).
Poniżej kilka zdjęć pozostałości na odcinku B - F.
Post edytowany
DW


Jasień 1811.jpg
Plik ściągnięto 26065 raz(y) 77,27 KB

Jasień 1901.jpg
Z tej mapy wynika, że już w 1901 trawers akweduktu nie był używany
Plik ściągnięto 26065 raz(y) 79,01 KB

Jasień Mes.r.jpg
Plik ściągnięto 26065 raz(y) 79,79 KB

Jasień Mes.fr..jpg
Plik ściągnięto 26065 raz(y) 79,83 KB

Jasien wsp..jpg
Plik ściągnięto 26065 raz(y) 78,16 KB

jasień 3.jpg
Zdjęcie z nasypu
Plik ściągnięto 26065 raz(y) 74,47 KB

jasień 4.jpg
Zdjęcie z nasypu
Plik ściągnięto 26065 raz(y) 75,57 KB

jasień 5.jpg
Plik ściągnięto 26065 raz(y) 79,42 KB

Ostatnio zmieniony przez Dostojny Wieśniak Czw Mar 03, 2011 2:53 pm, w całości zmieniany 1 raz  
 
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Sro Mar 02, 2011 11:42 pm   

Jeszcze kilka zdjęć z odcinka F - H.
Odcinek H - I obecnie jest ujęty w przepust (to przepust "E" z wątku o "autostradzie"): http://www.forum.dawnygda...p=109924#109924

Jasien wsp.2.jpg
Plik ściągnięto 26054 raz(y) 77,41 KB

jasień 6.jpg
Plik ściągnięto 26054 raz(y) 78,35 KB

jasień 7.jpg
Przepust pod drogą pomiędzy F - G
Plik ściągnięto 26054 raz(y) 78,54 KB

jasień 8.jpg
Nowe podłączenie prawostronne
Plik ściągnięto 26054 raz(y) 75,69 KB

jasień 9.jpg
Plik ściągnięto 26054 raz(y) 78,21 KB

jasień 10.jpg
Odprowadzenie wody z nowego, lewostronnego osiedla
Plik ściągnięto 26054 raz(y) 78,3 KB

jasień 12.jpg
W głębszym fragmencie starogo rowu ułożono przepust
Plik ściągnięto 26054 raz(y) 79,93 KB

jasień 13.jpg
Plik ściągnięto 26054 raz(y) 78,69 KB

 
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Sob Sty 14, 2017 9:36 pm   

http://www.gdanskstrefa.c...ich-wodociagow/
Widzę tu opis kilku wodociągów.
1. Wodociąg jasieński - grawitacyjny:
Cytat:
W 1538 r. na prośbę gdańszczan król Zygmunt I wydał przywilej na wodociąg z jeziora Jasień. W 1539 r.: „ułożono rury przez Siedlce z miasta do Krzyżowników, do stawu, który w tym samym roku wykopano … oraz poprowadzono wody strumienia, który od Krzyżowników płynie, pod ziemią do kunsztów wodnych (fontann) Prawego Miasta.”

Tu pewna niejasność: te "kunszty wodne" to raczej fontanny, a nie ten kunszt wodny na Kanale Raduni. Drugi cytat potwierdza rozdzielność systemów wodociągu jasieńskiego i raduńskiego.
Cytat:
„Oprócz wody z Raduni doprowadza się jeszcze do kunsztu wodnego wodę z Krzyżowników przez Siedlce i Nowe Ogrody; tą wodą zasila się trzy studnie publiczne, jedną studnię czerpalną i czterdzieści ujęć bieżącej wody w mieście.”

2. Wodociąg zasilany wodą z fosy.
Cytat:
W 1536 r. powstał „kunszt wodny przy świętej Gertrudzie”, czyli pierwsza wieża ciśnień przed Bramą Wyżynną. Przy baszcie Nowej (w rejonie dzisiejszej ulicy Okopowej) zbudowano koło wodne dla czerpania wody z fosy dla Starego Przedmieścia.

3. Wodociąg zasilany wodą z Kanału Raduni przepompowywaną przez Kunszt Wodny przed bramą Wyżynną.
Cytat:
Od 1584 r. nowa wieża ciśnień na Targu Rakowym, napędzana wodami Raduni, zasilała 564 miejskie studnie.

4. Wodociągi uruchamiane w okresie czyszczenia Kanału Raduni.
Cytat:
Oprócz niej były jeszcze dwie pompy, za pomocą których można było „czerpać wodę z fosy miejskiej i prowadzić ją do miasta. Jedna jest po prawej stronie przy moście Bramy Wyżynnej, na dole przy fosie, druga zaś przy tzw. Hucisku u dołu przy wale.
Cytat:
Pomp tych używa się, gdy Radunię na św. Jana się zamyka, dla oczyszczenia dna. Tak od czasu do czasu zaopatruje się miasto w wodę za pomocą tych pomp, do których poruszania potrzeba dwudziestu koni w dzień i w nocy.
 
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Sro Sty 18, 2017 11:54 am   

Trochę ciekawych, innych niż zazwyczaj informacji zebrał historyk Dariusz Kaczor: Nowożytny gdański wodociąg.
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Sro Sty 18, 2017 12:39 pm   

I w tym tekście jest sugestia:
Cytat:
Najważniejszym jego elementem był Wasserkunst, czyli „kunszt wodny” (...)Za jego pośrednictwem woda z jeziora Jasień tłoczona była pod ciśnieniem do drewnianych rur ukrytych pod ziemią i doprowadzała bieżącą wodę do posesji mieszczan.

Wydaje mi się ona błędna. Na rysunku Kunsztu Wodnego z 1729 nie widać żadnej innej wody jak z Kanału Raduni.

Poza tym byłoby niemożliwe zasilanie tym niewiele wody prowadzącym wodociągiem tak licznych posesji.
Cytat:
W 1625 r. ok. 20% a w 1716 r. już ok. 30% parcel w tej części miasta miało bieżącą wodę.

Argumentem za tym, że były 2 niezależne wodociągi: wydajny z wodą z Raduni i niewielki, ale z lepszą wodą z j. Jasień są stare ryciny mostu do Bramy Wyżynnej gdzie po lewej i prawej stronie widać zaizolowane dwa wodociągi.

Nie udało mi się teraz znaleźć tych rycin. Może ktoś pomorze?
 
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Sro Sty 18, 2017 12:54 pm   

Przypuszczam, że autor ma na myśli znaną rycinę Dickmana z 1617 r. FOTOPOLSKA.

_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Miro 


Dołączył: 22 Wrz 2009
Posty: 2094
Wysłany: Czw Sty 19, 2017 2:41 pm   

Dość sporo informacji na powyższy temat znajduje się w zeszycie
"Emaus Versuch eine Chronik"
pracy zbiorowej pod redakcją Prof. dr. R. Ruhnau

Cytat:
Am 19. August 15.36 schrieb der Danziger Rat an dem König von
Polen: "Das wir gefunden haben, dass durch unser schlechtes und
stinkendes Wasser oft die Stadt durch pestartige Krankheiten
gefordert wird, so haben wir den Plan gefasst aus dem See Nynkow,
der in der Tenute Ninnekow des Georg von Sokolowski liegt,
Waser in die Stadt zu leiten. Wir bitten Euch, dies zu gestatten
und durch den Woiwoden von Marienburg, Georg von Baysen, und den
von Pommerellen, Georg von Konopast, den See untersuchen zu lassen,
damit den Landern durch diese Leitung kein Schaden geschieht.
Abgesehen von der erforderlichen königlichen Genehmigung konnte
der Danziger Rat diesen Plan nur deshalb fassen, weil die Tempelburger Mühle
bereits ihr Wasser aus dem Nenkauer See bezog die
Mühle und das ihr gegebene Wasserrecht Danziger Bürgern gehörte,
Stadt aber selbst Grundherrin der Mühlenanlage war. Es handelte sich also lediglich
darum, das 1445 erteilte und 1479 bestätigte Wasserrecht, das nur für dir Mühle gedacht war,
zu Gunsten der Stadt zu erweitern.


W fragmencie tym Rada Miasta zwraca sie z prośbą do króla polskiego o zgodę na doprowadzenie wody z jeziora Nenkau do Gdańska. Do tej pory miasto miało prawo do korzystania z wody jeziora tylko na potrzeby młyna.

Miro

emaus chronik.JPG
Plik ściągnięto 23224 raz(y) 69,72 KB

_________________
www.olszynka-walddorf.cba.pl
 
Dieter 
Schidlitzer


Dołączył: 30 Wrz 2007
Posty: 522
Wysłany: Czw Sty 19, 2017 10:27 pm   Emaus

wow, Miro, gdzie Ty znalazles taka stara "szynke"?

Nie pasuja tylko te okolice wokol kosciola.

Dziekuje i pozdrawiam.
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Czw Sty 19, 2017 10:39 pm   

Pokusi się ktoś o przetłumaczenie? :LL:
 
 
pumeks 
Mottlauspucker


Dołączył: 22 Paź 2003
Posty: 7683
Wysłany: Pią Sty 20, 2017 9:24 am   

Trochę to pogmatwane ale z grubsza brzmiałoby tak:
Cytat:
19 sierpnia 1536 Rada Gdańska napisała do Króla Polski: "Ponieważ zauważyliśmy, że przez naszą złą i cuchnącą wodę miasto często bywa nawiedzane przez zarazy, powzięliśmy plan żeby doprowadzić do miasta wodę z jeziora Nynkow, leżącego w obrębie tenuty (dzierżawy) Ninnekow Jerzego Sokołowskiego. Prosimy Was o zezwolenie na to i żeby wojewodowie malborski Georg von Baysen (Jerzy Bażyński/Bażeński) i pomorski Jerzy z Konopatu (Konopacki) zbadali jezioro, żeby żadne tereny nie poniosły szkody przez ten wodociąg.”
Abstrahując od wymaganej zgody króla, Rada mogła powziąć ten plan tylko dla tego, że młyn w Tempelburg (Krzyżownikach) już wcześniej był zasilany wodą z Jeziora Jasieńskiego, sam młyn i prawa do jego wody należały do mieszczan gdańskich, a właścicielem nieruchomości na której stał młyn było samo miasto. Chodziło więc jedynie o to, by udzielone w 1445 a potwierdzone w 1479 r. prawo do wody, przewidzianej tylko dla młyna, rozszerzyć z korzyścią dla miasta.
_________________
#MuremZaPolskimMundurem
 
Miro 


Dołączył: 22 Wrz 2009
Posty: 2094
Wysłany: Czw Lut 02, 2017 3:38 pm   

"Am Höllenteich", staw w Piekle ważny element systemu zaopatrzenia Gdańska w wodę.

Miro

am hollenteich-pieklo.jpg
Plik ściągnięto 22965 raz(y) 35,51 KB

_________________
www.olszynka-walddorf.cba.pl
 
Miro 


Dołączył: 22 Wrz 2009
Posty: 2094
Wysłany: Czw Lut 23, 2017 2:10 pm   

To samo miejsce, zdjęcie zrobione w 1942 roku.

Miro

höllenteich 1942.JPG
Plik ściągnięto 22680 raz(y) 26,02 KB

_________________
www.olszynka-walddorf.cba.pl
 
Krzysztof 


Dołączył: 14 Lip 2006
Posty: 2657
Wysłany: Sob Lip 15, 2017 3:11 pm   

Troszkę wcześniej napisałem:
Krzysztof napisał/a:
Argumentem za tym, że były 2 niezależne wodociągi: wydajny z wodą z Raduni i niewielki, ale z lepszą wodą z j. Jasień są stare ryciny mostu do Bramy Wyżynnej gdzie po lewej i prawej stronie widać zaizolowane dwa wodociągi.

Nie udało mi się teraz znaleźć tych rycin. Może ktoś pomorze?

Pumeks pokazał jak to widział Dickman w 1617. Ten sam północny wodociąg pokazuje zdjęcie z 1865 r. Południowy doskonale przedstawiony jest na rycie z 1830 r. https://www.facebook.com/...&type=3&theater

0_f68af_8f7ec19_XXXL.m.jpg
Plik ściągnięto 21245 raz(y) 117,38 KB

19989447_1587234454680565_5855154118714694057_n.jpg
Plik ściągnięto 21245 raz(y) 95,89 KB

 
 
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz załączać plików na tym forum
Możesz ściągać załączniki na tym forum
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  
Dawny Gdańsk Strona Główna

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group
Template subTrail v 0.4 modified by Nasedo. adv Dawny Gdansk