Dostojny Wieśniak - Sro Mar 29, 2023 10:53 pm Temat postu: Zabytki rejestrowe Powiatu Nowodworskiego Czasami tutaj, czasami w terenie spotkać się można z pytaniem – co warto zobaczyć. Najprostsza i jednocześnie najbardziej irytująca odpowiedź brzmi – wszystko. Bo przecież pierwotny układ komunikacyjny, cieki wodne, zieleń wysoka układy ruralistyczne itd. budują przestrzeń i to w niej osadzone jest to, o co w zasadzie zainteresowani pytają. No ale to nie miejsce na publikację przewodnika. Jakiś czas temu załapałem się na drobną fuchę, po której zostało trochę materiału. Kierowniczka dostała zlecenie na opracowanie Programu opieki nad zabytkami Powiatu Nowodworskiego. Zatem to co się ukaże, pochodzi z tego opracowania. Z jednej strony trochę więcej niż w nim, bo nie wszystkie zdjęcia poszły do druku, trochę mniej, bowiem jest zastrzeżenie PWKZ wykluczające publikowanie szczegółowych danych dotyczących zabytków ruchomych. Na dobry początek Krynica Morska. Mierzeja pojawiała się u na sporadycznie. A szkoda. To zupełnie inny świat niż te obgadane ze wszystkich stron Żuławy. Dojechać można odbijając na północ od siódemki, zaraz za mostem na Wiśle, na Mikoszewo albo w DK 502 w NDG. Pierwszej trasy nie polecam. W czasie budowy dziury w Mierzei, wzdłuż Wisły szedł transport materiałów dla potrzeb przekopu. Droga jest kompletnie zdewastowana. Ale do rzeczy. Krynica Morska wpisana jest do rejestru jako układ ruralistyczny. Miasto jest organizmem urbanistycznym powstałym z połączenia dwu wsi rybackich w ciągu XX w. – pierwszej o metryce średniowiecznej, drugiej – letniskowej, założonej w połowie XIX w. Posiada dwa centra zabudowy. Jednym jest dawna wieś rybacka położona nad Zalewem Wiślanym i rozciągająca się wzdłuż ul. Gdańskiej i Rybackiej, drugim – osiedle letniskowe położone w rejonie ul. Bałtyckiej, Portowej, Teleexpresu, Korczaka, Gdańskiej i połączone z przystanią żeglugową. Na całym tym obszarze znajduje się historyczna zabudowa pochodząca z kilku okresów historycznych, tj.: w rejonie dawnego centrum wsi rybackiej znajdują się domy z poł. XIX w. (zbieg ul. Rybackiej i Gdańskiej), wzdłuż ul. Gdańskiej do ul. Portowej domy rybackie oraz rybacko-letniskowe z okresu 1880-1920, w rejonie ulic Tkaczy, Bałtyckiej, Teleexpresu, Korczaka – zabudowa wczasowa z okresu 1900-1915. Zabudowa założona jest na skomplikowany układ drożny. Są to dwa ciągi komunikacyjne biegnące wzdłuż Mierzei, na który nałożyła się sieć ulic: ul. Przyjaźni, leśna droga przebiegająca w głębi Mierzei równolegle do jej brzegów, jest dawnym traktem pocztowym z okresu średniowiecznego, prowadzącym z Gdańska do Królewca i dalej w kierunku Kłajpedy, Rygi i Tallina. Ciąg ulicy Gdańskiej od zachodniej rogatki miasta do ul. Portowej i dalej ul. Portową i Górników dochodzi do traktu pocztowego – to droga łącząca poszczególne wsie rybackie nad Zalewem, funkcjonująca zapewne już od XVIII w. Krynica Morska ul. Gdańska 72 Budynek wzniesiony w l. 20-tych lub 30-tych XX w. Usytuowany kalenicowo w południowej pierzei ul. Gdańskiej, na skarpie. Zbudowany z cegły licowej, wzniesiony na planie prostokąta, parterowy z użytkowym poddaszem, werandą od północy oraz dwiema przybudówkami od południa. Nakryty dachem dwuspadowym krytym pierwotnie holenderką. Weranda północna z dwuspadowym dachem o niskim nachyleniu połaci. W ścianach szczytowych po dwa okna w parterze, w poddaszu trzy prostokątne w dolnej części i jedno okrągłe w górnej. W elewacjach bocznych gzyms rolkowy nad parterem. Wnętrze dwutraktowe. Dostojny Wieśniak - Sro Mar 29, 2023 11:02 pm Edytowane => Krynica Morska ul. Gdańska 102 Budynek mieszkalny – willa – wybudowany został na pocz. XX w., bez cech stylowych. Budynek wolnostojący, usytuowany szczytowo do ulicy Gdańskiej. Murowany z cegły, otynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, z dwoma trójbocznymi ryzalitami w elewacji wschodniej, analogicznym ryzalitem w elewacji zachodniej i pięciobocznym ryzalitem w elewacji północnej oraz prostokątną, współczesną dobudówką od południa. Budynek jednokondygnacyjny, z dwukondygnacyjnym użytkowym poddaszem, kryty dachem dwuspadowym. W połaciach lukarny kryte dachami jednospadowymi. Poddasze oraz ryzalit w elewacji północnej w konstrukcji szkieletowej. Wnętrze trzytraktowe. Dostojny Wieśniak - Sob Kwi 01, 2023 11:52 am Krynica Morska ul. Górników 20. Dom powstał w latach 20-tych XX w., bez cech stylowych. Jest typowym dla swojego okresu domem letniskowym wzorowanym na chatach rybackich, przeznaczony do wynajmu letnikom, Swój charakter zachował do dziś. Wzniesiony na planie prostokąta, z trójbocznym ryzalitem w elewacji południowej, dwutraktowy, z wejściem w elewacji wschodniej. Dwukondygnacyjny, ostatnia kondygnacja w formie poddasza z wysoką ścianką kolankową, nadwieszona od strony południowej. Budynek na ceglanej podmurówce, ryglowy, otynkowany, ścianka kolankowa i szczyty odeskowane. Dach dwuspadowy kryty dachówką holenderką z lukarną od zachodu. Dostojny Wieśniak - Sob Kwi 01, 2023 11:56 am Krynica Morska ul. Młodzieży 1 Dom mieszkalny został wzniesiony ok. 1900 r. w części reprezentacyjnej kurortu Kahlberg, jako Villa Kolkmann. Nie posiada cech stylowych, jest natomiast utrzymany w charakterystycznym, dla zabudowy dawnego uzdrowiska, klimacie architektury kurortowej. Ma charakter dużej willi przeznaczonej do całorocznego używania. Położony jest na skarpie, od południa znajduje się niewielki taras ogrodowy. Budynek murowany z cegły, w górnych kondygnacjach ryglowy, w partii cokołu z cegły licowej. Wzniesiony na rzucie zbliżonym do kwadratu, z ryzalitem wejściowym od wschodu, oraz płytko zryzalitowaną częścią elewacji południowej, dwukondygnacyjny z użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym nad wyższą częścią i czterospadowym - nad niższą, z pokryciem ceramicznym (karpiówka) na deskowaniu. W połaciach dachowych wysokie, ceglane kominy z daszkami dwuspadowymi. Budynek posadowiony na wysokim cokole z cegły licowej. W połaci dachowej dwie wystawki z daszkami pulpitowymi. Wszystkie okapy budynku wysunięte, z dekoracyjnie zaciosanymi końcówkami belek. Dostojny Wieśniak - Sob Kwi 01, 2023 11:59 am Krynica Morska ul. Młodzieży 2 Budynek mieszkalny – willa – wybudowany został na pocz. XX w., bez cech stylowych. Budynek wolnostojący, usytuowany kalenicowo do ulicy. Murowany z cegły, otynkowany, wzniesiony na planie prostokąta z prostokątnym ryzalitem w elewacji wschodniej. Wnętrze dwutraktowe z klatką schodową na poddasze w narożniku płd. - zach. Elewacja wschodnia czteroosiowa, z dwukondygnacyjnym ryzalitem na dwóch osiach środkowych, ryzalit w drugiej kondygnacji w konstrukcji ryglowej, oddzielony od parteru gzymsem kordonowym. Elewacje szczytowe dwuosiowe, okna prostokątne analogiczne jak w elewacji wschodniej. Budynek jednokondygnacjowy, podpiwniczony, z mieszkalnym poddaszem, poddasze w konstrukcji ryglowej, bryła nakryta dachem mansardowym z naczółkami od strony szczytów, ryzalit dachem trójpołaciowym prostopadłym do kalenicy, w połaci dachowej po obu stronach ryzalitu facjaty nakryte daszkami pulpitowymi, całość kryta dachówką karpiówką ułożoną w koronkę. Dostojny Wieśniak - Pon Kwi 10, 2023 11:44 pm Krynica Morska ul. Teleexpresu 2 Budynek pensjonatu („Bałtyk”) wzniesiony w pocz. XX w., utrzymany w stylu stanowiącym połączenie tzw. stylu szwajcarskiego i miejscowej tradycji rzemieślniczej. Usytuowany w północnej części miasta. Wzniesiony na planie prostokąta, w dolnej kondygnacji murowany cegły licówki, w górnych kondygnacjach ryglowy, z dekoracyjnym układem rygli i zastrzałów. werandy słupowe przeszklone. Balkony słupowe, wsparte na dekoracyjne zaciosanych belkach i słupach. Budynek trójtraktowy, z ryzalitami na skrajnych osiach w elewacji północnej oraz południowej oraz trójosiowym ryzalitem pośrodku elewacji wschodniej i zachodniej. Pomiędzy ryzalitami północnym i południowym drewniane werandy. To na co patrzymy, to rekonstrukcja. W 1905 elbląska spółka A.G.S.K – Seebad Kahlberg (pogrzebcie sobie w sieci) postanowiła wybudować dom kuracyjny – Hotel Keiserhof. Jak postanowiła, tak zrobiła. Hotel świetnie funkcjonował do czasów Wielkiej Wojny. W 1917 roku przekształcono go w lazaret. Później znowu hotel zaś w czasach II WŚ pełnił funkcję domu wypoczynkowego Wehrmahtu. Po roku 1945 Keiserhofem być już nie mógł, nazwano go więc Bałtykiem. Pod tą nazwą funkcjonował do końca lat osiemdziesiątych XX w., administrowany przez cudowny wynalazek PRL-u - Fundusz Wczasów Pracowniczych. Jak może niektórzy pamiętają, w wyniku przemian ustrojowych, większość jako tako funkcjonujących przedsięwzięć pozornie minionej epoki, popadła w ruinę. Keiserhof też. Przejęty przez inwestorów prywatnych, rozebrany i odbudowany, powrócił do, umówmy się, dawnej świetności. No ale to nie jest miejsce do dłubania w szczegółach. Niech się tym martwi PWKZ. Zdjęcia archiwalne w tym wątku pochodzą z publikacji - Elbląg i okolice na starych pocztówkach, praca zbiorowa pod redakcją Zbigniewa Zajchowskiego. Wydawnictwo Uran Elbląg 2006 Dostojny Wieśniak - Pon Kwi 10, 2023 11:50 pm Krynica Morska, ul. Portowa 28 Budynek mieszkalny – willa, wzniesiony został na początku XX w. jako dom letniskowy, w stylu tzw. kurortowym. Budynek wolnostojący, usytuowany kalenicowo do ulicy. Murowany z cegły, na podmurówce kamiennej, otynkowany wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu z nieznacznie wyryzalitowanym narożnikiem północno-wschodnim, mieszczącym przeszkloną, drewnianą werandę i przybudówką wejścia w części północno-zachodniej. Budynek podpiwniczony, jednokondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, poddasze w konstrukcji ryglowej, bryła nakryta dachem dwuspadowym. W połaciach dachowych niewielkie lukarny kryte dachami jednospadowymi. Dach kryty dachówką karpiówką. Wnętrze dwutrakowe z klatką schodową na poddasze w części zachodniej. Dostojny Wieśniak - Pon Kwi 10, 2023 11:55 pm Krynica Morska ul. Przyjaźni 22, Budynek mieszkalny, wybudowany został na pocz. XX w., bez cech stylowych. Pełnił rolę willowej zabudowy letniskowej. Murowany z cegły, otynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, z przybudówką od strony północnej, w której mieściło się wejście i prostokątnym ryzalitem w elewacji zachodniej. Budynek dwukondygnacyjny, podpiwniczony, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym krytym dachówką karpiówką. Otwory okienne ujęte płaskimi opaskami, elewację wieńczy profilowany gzyms. Wnętrze dwutraktowe z klatką schodową w ryzalicie północno-zachodnim. Dostojny Wieśniak - Wto Kwi 18, 2023 11:25 pm Krynica Morska ul. Teleexpresu 6 Wille „Meta” i „Św. Katarzyna” powstały w latach 1890-1910, nie posiadają cech stylowych. Wzniesione zostały jako obiekty wolnostojące, następnie połączone dobudowanym łącznikiem. Wzniesione w jednej linii zabudowy po południowej stronie ul. Teleexpresu. Budynki wzniesione na planie prostokąta, murowane z cegły, tynkowane, trójkondygnacyjne, podpiwniczone, kryte stromymi dachami nakrytymi dachówką esówką. W połaci dachu willi „Meta” wieżyczka widokowa. Świerzbią paluchy, żeby cos więcej powiedzieć, no ale poprawność polityczna miejsca i takie tam. Dzisiaj to klasztor i problem PWKZ. Dostojny Wieśniak - Wto Kwi 18, 2023 11:29 pm Krynica Morska ul. Teleexpresu 8 Budynek mieszkalny wzniesiony został na początku XX w. w stylu tzw. „kurortowym”. Budynek wolnostojący, murowany z cegły licówki, w wątku krzyżowym. Wzniesiony na planie litery „T” z pięciobocznym ryzalitem w elewacji zachodniej i ryzalitem mieszczącym wejście w elewacji północnej. Budynek dwukondygnacyjny, z mieszkalnym poddaszem, wnętrze dwu- i półtraktowe z klatką schodową na piętro w części północno-wschodniej. Bryła budynku niejednolita rozczłonkowana, bryła główna i ryzalit nakryte dachem dwuspadowym, całość kryta dachówką karpiówką ułożoną w koronkę. Na ścianach kilka perełek, ale więcej sobie sami możecie odnaleźć. Dostojny Wieśniak - Sro Kwi 19, 2023 12:17 am Krynica Morska Teleexpresu 8 Ogrodzenie posesji przylegające do ulicy. Zachowane niemal w całości. Nie żeby tam od razu jakaś perełka ale rzadki przykład objęcia ochroną głupotki zwykle pomijanej i niszczonej. Jak dla mnie, fajny pomysł. Dla właścicieli dopust boży. No ale jest do kupienia razem z działką i pensjonatem za nim. Przynajmniej było dwa, trzy lata temu. Jest aktualne pozwolenie budowlane i konserwatorskie na pierwszy etap remontu. Dostojny Wieśniak - Sro Kwi 19, 2023 12:20 am Krynica Morska ul. Teleexpresu 10 Willa wybudowana została na pocz. XX w., bez cech stylowych, stanowi przykład zabudowy willowej letniskowej. Budynek wolnostojący, usytuowany szczytowo do ulicy. Murowany z cegły, otynkowany, wzniesiony na planie prostokąta z prostokątnym ryzalitem w elewacji wschodniej i prostokątną przybudówką wejścia od strony zachodniej. Budynek jednokondygnacyjny, częściowo podpiwniczony, z użytkowym poddaszem. Poddasze w konstrukcji szkieletowej. Nakryty dachem dwuspadowym (dawniej kryty dachówką karpiówką). Połacie dachowe wsparte na ozdobnych kroksztynach. Wnętrze dwutraktowe z klatką schodową na poddasze w części północno-zachodniej. Dostojny Wieśniak - Nie Maj 21, 2023 10:09 pm Krynica Morska ul. Teleekspresu 12 Willa wybudowana w pocz. XX w., wolnostojąca, usytuowana kalenicowo do ulicy, w części dolnej murowana z cegły, na kamiennym cokole, częściowo tynkowana, druga kondygnacja w konstrukcji ryglowej. Budynek wzniesiony na rzucie prostokąta z wielobocznym, jednokondygnacyjnym ryzalitem na osi środkowej w elewacji frontowej. Nad ryzalitem, wysuniętym ponad połać dachową, szachulcowa facjata ze szczytem zdobionym drewnianymi, ażurowymi wachlarzami wspartymi na kroksztynach, po jej obu stronach lukarny kryte daszkami dwuspadowymi o załamanych połaciach. Budynek dwu i pół traktowy, dwukondygnacyjny, podpiwniczony, przykryty dachem dwupołaciowym, krytym dachówką karpiówka ułożoną w koronkę. Dostojny Wieśniak - Nie Maj 21, 2023 10:12 pm Krynica Morska ul. Teleexpresu 17 Willa wybudowana została na początku XX w. w stylu tzw. kurortowym. Budynek wolnostojący, usytuowany kalenicowo do ulicy. Murowany z cegły, otynkowany, wzniesiony na planie prostokąta z dwoma prostokątnymi ryzalitami w elewacji wschodniej i ryzalitem w narożniku płn.- zach. Budynek trójkondygnacyjny, podpiwniczony, wnętrze dwu i pół traktowe. Elewacja frontowa wschodnia czteroosiowa, rozczłonkowana dwoma asymetrycznie ustawionymi ryzalitami. Ryzalit północny jednoosiowy, czterokondygnacyjny, boniowany w przyziemiu, wyżej bonie jedynie na narożach, ryzalit podzielony horyzontalnie fryzem ograniczonym gzymsami, z tynkowaną, prostokątną płyciną na osi, w przyziemiu odcinkowo zamknięte okno, powyżej w wysokiej, tynkowanej, odcinkowo zamkniętej płycinie umieszczone dwa pojedyncze okna analogicznie jak niżej. Ryzalit południowy trójkondygnacyjny, trójosiowy, w przyziemiu poprzedzony schodami ganek z tralkową balustradą, z wejściem i dwoma wąskimi oknami po bokach, wyżej loggia z gzymsem wspartym na filarach z dekoracją stiukową. Pomiędzy ryzalitami zamknięty półkoliście otwór wejściowy z głową kobiecą w zworniku, na drugiej kondygnacji prostokątne okno w tynkowej opasce, nad nim okno owalne. Dostojny Wieśniak - Nie Maj 21, 2023 10:15 pm Krynica Morska, ul. Żeromskiego 8 Budynek mieszkalny – willa wybudowana na początku XX w., bez cech stylowych. Budynek wolnostojący, usytuowany szczytowo do ulicy. Murowany z cegły licówki, z detalem architektonicznym wykonanym w tynku. Wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu z werandą i współczesną przybudówką od północy, jednokondygnacyjny z użytkowym poddaszem, częściowo podpiwniczony. Dach mansardowy, kryty dachówką karpiówką. W połaci wschodniej lukarna kryta dachem pulpitowym. W narożniku północno zachodnim znajduje się dwukondygnacyjna wieżyczka zwieńczona hełmem cebulastym z iglicą, krytym blachą. Elewacje jednoosiowe, otwory okienne ujęte tynkowanymi opaskami, z odcinkowo zamkniętymi naczółkami. Wieżyczka zdobiona płaskimi gzymsami nadokiennym, kordonowym i wieńczącym. Wnętrze dwutraktowe, z klatką schodową w narożniku północnozachodnim. |
